Στην ΕΡΤ, η πορεία μιας εκπομπής 39 ετών!!!

Η μακροβιότερη πολιτιστική εκπομπή της τηλεόρασης

Τριάντα εννέα χρόνια συνεχούς παρουσίας το «Μονόγραμμα» στη δημόσια τηλεόραση. Έχει καταγράψει με μοναδικό τρόπο τα πρόσωπα που σηματοδότησαν με την παρουσία και το έργο τους την πνευματική, πολιτιστική και καλλιτεχνική πορεία του τόπου μας.

«Εθνικό αρχείο» έχει χαρακτηριστεί από το σύνολο του Τύπου και για πρώτη φορά το 2012 η Ακαδημία Αθηνών αναγνώρισε και βράβευσε οπτικοακουστικό έργο, απονέμοντας στους δημιουργούς-παραγωγούς και σκηνοθέτες Γιώργο και Ηρώ Σγουράκη το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου τους και ιδίως για το «Μονόγραμμα» με το σκεπτικό ότι: «…οι βιογραφικές τους εκπομπές αποτελούν πολύτιμη προσωπογραφία Ελλήνων που έδρασαν στο παρελθόν αλλά και στην εποχή μας και δημιούργησαν, όπως χαρακτηρίστηκε, έργο “για τις επόμενες γενεές”».

Η ιδέα της δημιουργίας ήταν του παραγωγού - σκηνοθέτη Γιώργου Σγουράκη, προκειμένου να παρουσιαστεί με αυτοβιογραφική μορφή η ζωή, το έργο και η στάση ζωής των προσώπων που δρουν στην πνευματική, πολιτιστική, καλλιτεχνική, κοινωνική και γενικότερα στη δημόσια ζωή, ώστε να μην υπάρχει κανενός είδους παρέμβαση και να διατηρηθεί ατόφιο το κινηματογραφικό ντοκουμέντο.

Η μορφή της κάθε εκπομπής έχει στόχο την αυτοβιογραφική παρουσίαση (καταγραφή σε εικόνα και ήχο) ενός ατόμου που δρα στην πνευματική, καλλιτεχνική, πολιτιστική, πολιτική, κοινωνική και γενικά στη δημόσια ζωή, κατά τρόπο που κινεί το ενδιαφέρον των συγχρόνων του.

Ο τίτλος είναι από το ομότιτλο ποιητικό έργο του Οδυσσέα Ελύτη (με τη σύμφωνη γνώμη του) και είναι απόλυτα καθοριστικός για το αντικείμενο που διαπραγματεύεται: Μονόγραμμα = Αυτοβιογραφία.

Το σήμα της σειράς είναι ακριβές αντίγραφο από τον σπάνιο σφραγιδόλιθο που υπάρχει στο Βρετανικό Μουσείο και χρονολογείται στον τέταρτο ως τον τρίτο αιώνα π.Χ. και είναι από καφετί αχάτη.

Τέσσερα γράμματα συνθέτουν και έχουν συνδυαστεί σε μονόγραμμα. Τα γράμματα αυτά είναι το Υ, Β, Ω και Ε. Πρέπει να σημειωθεί ότι είναι πολύ σπάνιοι οι σφραγιδόλιθοι με συνδυασμούς γραμμάτων, όπως αυτός που έχει γίνει το χαρακτηριστικό σήμα της τηλεοπτικής σειράς.

Το χαρακτηριστικό μουσικό σήμα που συνοδεύει τον γραμμικό αρχικό σχηματισμό του σήματος με την σύνθεση των γραμμάτων του σφραγιδόλιθου, είναι δημιουργία του συνθέτη Βασίλη Δημητρίου.

Σε κάθε εκπομπή ο/η αυτοβιογραφούμενος/η οριοθετεί το πλαίσιο της ταινίας η οποία γίνεται γι' αυτόν. Στη συνέχεια με τη συνεργασία τους καθορίζεται η δομή και ο χαρακτήρας της όλης παρουσίασης. Μελετούμε αρχικά όλα τα υπάρχοντα βιογραφικά στοιχεία, παρακολουθούμε την εμπεριστατωμένη τεκμηρίωση του έργου του προσώπου το οποίο καταγράφουμε, ανατρέχουμε στα δημοσιεύματα και στις συνεντεύξεις που το αφορούν και μετά από πολύμηνη πολλές φορές προεργασία ολοκληρώνουμε την τηλεοπτική μας καταγραφή.

Μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί 380 περίπου πρόσωπα και θεωρούμε ως πολύ χαρακτηριστικό, στην αντίληψη της δημιουργίας της σειράς, το ευρύ φάσμα ειδικοτήτων των αυτοβιογραφουμένων, που σχεδόν καλύπτουν όλους τους επιστημονικούς, καλλιτεχνικούς και κοινωνικούς χώρους με τις ακόλουθες ειδικότητες: αρχαιολόγοι, αρχιτέκτονες, αστροφυσικοί, βαρύτονοι, βιολονίστες, βυζαντινολόγοι, γελοιογράφοι, γεωλόγοι, γλωσσολόγοι, γλύπτες, δημοσιογράφοι, διευθυντές ορχήστρας, δικαστικοί, δικηγόροι, εγκληματολόγοι, εθνομουσικολόγοι, εκδότες, εκφωνητές ραδιοφωνίας, ελληνιστές, ενδυματολόγοι, ερευνητές, ζωγράφοι, ηθοποιοί, θεατρολόγοι, θέατρο σκιών, ιατροί, ιερωμένοι, ιμπρεσάριοι, ιστορικοί, ιστοριοδίφες, καθηγητές πανεπιστημίων, κεραμιστές, κιθαρίστες, κινηματογραφιστές, κοινωνιολόγοι, κριτικοί λογοτεχνίας, κριτικοί τέχνης, λαϊκοί οργανοπαίκτες, λαογράφοι, λογοτέχνες, μαθηματικοί, μεταφραστές, μουσικολόγοι, οικονομολόγοι, παιδαγωγοί, πιανίστες, ποιητές, πολεοδόμοι, πολιτικοί, σεισμολόγοι, σεναριογράφοι, σκηνοθέτες, σκηνογράφοι, σκιτσογράφοι, σπηλαιολόγοι, στιχουργοί, στρατηγοί, συγγραφείς, συλλέκτες, συνθέτες, συνταγματολόγοι, συντηρητές αρχαιοτήτων και εικόνων, τραγουδιστές, χαράκτες, φιλέλληνες, φιλόλογοι, φιλόσοφοι, φυσικοί, φωτογράφοι, χορογράφοι, χρονογράφοι, ψυχίατροι.


Η νέα σειρά εκπομπών:

Αυτοβιογραφούνται στην ενότητα αυτή: ο ζωγράφος Γιάννης Αδαμάκος, ο ηθοποιός Άγγελος Αντωνόπουλος, ο επιστήμονας και καθηγητής του ΜΙΤ Κωνσταντίνος Δασκαλάκης, ο ποιητής Γιώργος Μαρκόπουλος, ο γλύπτης Αριστείδης Πατσόγλου, η σκιτσογράφος, σκηνογράφος και ενδυματολόγος Έλλη Σολομωνίδου-Μπαλάνου, ο παλαίμαχος ποδοσφαιριστής Κώστας Νεστορίδης, η τραγουδίστρια Δήμητρα Γαλάνη, ο ποιητής, αρθρογράφος και μελετητής τους παραδοσιακού μας τραγουδιού Παντελής Μπουκάλας, ο τραγουδιστής Λάκης Χαλκιάς, ο αρχιτέκτονας Κωνσταντίνος Δεκαβάλλας, ο ζωγράφος Μάκης Θεοφυλακτόπουλος, η συγγραφέας Τατιάνα Αβέρωφ, ο αρχαιολόγος και Ακαδημαϊκός Μανώλης Κορρές, η ζωγράφος Μίνα Παπαθεοδώρου Βαλυράκη, ο κύπριος ποιητής Κυριάκος Χαραλαμπίδης, ο ζωγράφος Γιώργος Ρόρρης, ο συγγραφέας και πολιτικός Μίμης Ανδρουλάκης, ο αρχαιολόγος Νίκος Σταμπολίδης, ο λογοτέχνης Νάσος Βαγενάς, ο εικαστικός Δημήτρης Ταλαγάνης, η συγγραφέας Μάρω Δούκα, ο δεξιοτέχνης του κλαρίνου Βασίλης Σαλέας, ο συγγραφέας Άλέξης Πανσέληνος, ο τραγουδοποιός Κώστας Χατζής, η σκηνοθέτης Κατερίνα Ευαγγελάτου, η ηθοποιός και συγγραφέας παιδικών βιβλίων Κάρμεν Ρουγγέρη, η συγγραφέας Έρη Ρίτσου, και άλλοι.

Η Έλλη Σολομωνίδη Μπαλάνου, Σκιτσογράφος, Σκηνογράφος, Ενδυματολόγος, αυτοβιογραφείται στο Μονόγραμμα.

Μια χαρισματική γυναίκα που κουβαλά την έμφυτη αριστοκρατία και την κουλτούρα της Σμύρνης, την ακριβή παρακαταθήκη του παππού Σωκράτη, δημογέροντα της πόλης και εκδότη της ιστορικής εφημερίδας «Αμάλθεια». Το σπίτι της που ξεχειλίζει από μνήμες του ελληνισμού της Ανατολής, σαν να μην πέρασε μια μέρα από τότε που έφυγαν κυνηγημένοι… Ο παππούς, σημαντική προσωπικότητα της κοινότητας της Σμύρνης, φίλος του μαρτυρικού μητροπολίτη Χρυσόστομου τον οποίον προέτρεπε να φύγει, γιατί διέβλεπε τις τραγικές εξελίξεις, διετέλεσε και πληροφοριοδότης του Ελ. Βενιζελου για τα τεκταινόμενα εκεί.

Η Έλλη Σολομωνίδη Μπαλάνου γεννήθηκε στο Ψυχικό. Άρχισε να ζωγραφίζει προτού ακόμα μάθει να γράφει. Μόλις τελείωσε το Αρσάκειο, μπήκε στη σχολή Καλών Τεχνών - στην τάξη του Μόραλη. Σύντομα όμως το εγκατέλειψε για οικονομικούς λόγους.

Μετά τη διακοπή των σπουδών της, δούλεψε ως μακετίστα και ως σχεδιάστρια σε γραφείο διακοσμήσεως εσωτερικών χώρων και αργότερα στο σχεδιαστήριο της ΕΡΤ, ενώ παράλληλα φοιτά στη σχολή Δοξιάδη, στο Τμήμα Σκηνογραφίας με δασκάλους της τους Γιάννη Τσαρούχη, Σπύρο Βασιλείου, Βασίλη Βασιλειάδη και τον χαράκτη Τάσσο. Συγχρόνως ολοκληρώνει και τις σπουδές της στο Γαλλικό, όπως και στο Ιταλικό Ινστιτούτο, από το οποίο παίρνει υποτροφία για μαθήματα Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Περούτζια.

Εργάστηκε ως μουσικός παραγωγός στο ΕΙΡ, όπου επί μακρόν επιμελήθηκε μουσικά και εκπομπές ραδιοφωνικού θεάτρου. Το 1965 υπήρξε η πρώτη σκηνογράφος/ενδυματολόγος στο θεατρικό τμήμα της νεοϊδρυθείσας ΕΡΤ.

Από το 1960 έως το 1993, σκηνογραφεί 14 έργα κυρίως στην Λυρική, στου Ευαγγελάτου και στο Ελεύθερο θέατρο. Σκιτσάρει για δημοσιογραφικές στήλες θεατρικής μουσικής και χορευτικής κριτικής. Έχει κάνει χιλιάδες σκίτσα, έχει σκιτσάρει ακόμα και τον Νουρέγιεφ, εν κινήσει. Μα πιο πολύ απ όλα αγαπούσε να σκιτσάρει τον Μάνο Χατζιδάκι.

Από το '61 αρχίζει η συνεργασία της με τη "Μεσημβρινή" και τις "Εικόνες" της Ελένης Βλάχου, ως σκιτσογράφος καλλιτεχνικών σελίδων τους, όπου και παραμένει ως το '67, όταν διακόπτεται η έκδοσή τους λόγω Δικτατορίας. Το έμπειρο μάτι της, Ελένης Βλάχου διέβλεψε νωρίς το ταλέντο που είχε μπροστά της και το διεκδίκησε αποκλειστικά:

«Με αγαπούσε, λέει για την Ελένη Βλάχου. Κάποια στιγμή θυμάμαι σε μια παράσταση της Επιδαύρου είχε αρχίσει να ψιλοβρέχει και κάποιοι έβγαλαν ομπρέλες, γιατί απ' το πρωί ήταν στη θάλασσα και είχαν την ομπρέλα της πλαζ, μαζί, άλλοι έβαζαν μία εφημερίδα στο κεφάλι… Ζωγράφισα λοιπόν αυτή τη σκηνή με τη βροχή και την Επίδαυρο, παρόλο ότι στάζαν οι σταγόνες επάνω στο μπλοκ μου. Και όταν το έδειξα στη Βλάχου, το πήρε τυπωμένο πια και πήγαινε από γραφείο σε γραφείο λέγοντας: “αυτό θα πει δημοσιογραφία, αυτό θα πει δημοσιογραφία”. Δεν ξέρω αν ήξερε ότι το γονίδιο προέρχεται από τον παππού Σολομωνίδη τον δημοσιογράφο…»

Η Ελένη Βλάχου την προσλαμβάνει πάλι το 1974 μετά την επανέκδοση της "Καθημερινής", για να καλύπτει όλα τα καλλιτεχνικά γεγονότα της Αθήνας. Δεν κάθεται ποτέ στην πρώτη σειρά, αλλά πιο πίσω διακριτικά για να μην ενοχλεί και να μην ενοχλείται.

«Κυκλοφορώ πάντα, έχοντας μέσα στην τσάντα μου ένα μπλοκάκι μικρό κι ένα μαρκαδόρο, γιατί δεν μ' αρέσει την ώρα που κάθομαι σ' ένα θέαμα, είτε μουσική είναι είτε θέατρο είτε οτιδήποτε, ν' ανοίγω χαρτιά…»

Το 1988 εκδόθηκε σε πολυτελή τόμο το βιβλίο της "30 χρόνια σκίτσα".

Το 2011 τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών για την 50ετή δημιουργία της.