Τριάντα πέντε χρόνια συνεχούς παρουσίας το «Μονόγραμμα», η μακροβιότερη πολιτιστική εκπομπή της δημόσιας τηλεόρασης, έχει καταγράψει με μοναδικό τρόπο τα πρόσωπα που σηματοδότησαν με την παρουσία και το έργο τους την πνευματική, πολιτιστική και καλλιτεχνική πορεία του τόπου μας.

«Εθνικό αρχείο» έχει χαρακτηριστεί από το σύνολο του Τύπου και για πρώτη φορά το 2012, η Ακαδημία Αθηνών αναγνώρισε και βράβευσε οπτικοακουστικό έργο, απονέμοντας στους δημιουργούς-παραγωγούς και σκηνοθέτες Γιώργο και Ηρώ Σγουράκη το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου τους και ιδίως για το «Μονόγραμμα» με το σκεπτικό ότι: «…οι βιογραφικές τους εκπομπές αποτελούν πολύτιμη προσωπογραφία Ελλήνων που έδρασαν στο παρελθόν αλλά και στην εποχή μας και δημιούργησαν, όπως χαρακτηρίστηκε, έργο “για τις επόμενες γενεές”».
Έθνος χωρίς ιστορική μνήμη, και χωρίς συνέχεια πολιτισμού, είναι καταδικασμένο. Και είμαστε υποχρεωμένοι ως γενιά, να βρούμε τις βέβαιες πατημασιές, πάνω στις οποίες θα πατήσουν οι επόμενες γενιές. Πώς; Βαδίζοντας στα χνάρια του πολιτισμού που άφησαν οι μεγάλοι της εποχής μας. Στο μεσοστράτι δύο αιώνων, και υπερήφανοι που γεννηθήκαμε την ίδια εποχή με αυτούς και κοινωνήσαμε της Τέχνης τους, οφείλουμε να τα περιφρουρήσουμε, να τα περισώσουμε.

Η ιδέα της δημιουργίας ήταν του παραγωγού-σκηνοθέτη Γιώργου Σγουράκη, προκειμένου να παρουσιαστεί με αυτοβιογραφική μορφή η ζωή, το έργο και η στάση ζωής των προσώπων που δρουν στην πνευματική, πολιτιστική, καλλιτεχνική, κοινωνική και γενικότερα στη δημόσια ζωή, ώστε να μην υπάρχει κανενός είδους παρέμβαση και να διατηρηθεί ατόφιο το κινηματογραφικό ντοκουμέντο.

Η μορφή της κάθε εκπομπής έχει στόχο την αυτοβιογραφική παρουσίαση (καταγραφή σε εικόνα και ήχο) ενός ατόμου που δρα στην πνευματική, καλλιτεχνική, πολιτιστική, πολιτική, κοινωνική και γενικά στη δημόσια ζωή, κατά τρόπο που κινεί το ενδιαφέρον των συγχρόνων του.
Ο τίτλος είναι από το ομότιτλο ποιητικό έργο του Οδυσσέα Ελύτη (με τη σύμφωνη γνώμη του) και είναι απόλυτα καθοριστικός για το αντικείμενο που πραγματεύεται: Μονόγραμμα = Αυτοβιογραφία.

Το σήμα της σειράς είναι ακριβές αντίγραφο από τον σπάνιο σφραγιδόλιθο που υπάρχει στο Βρετανικό Μουσείο και χρονολογείται στον 4ο ώς τον 3ο αιώνα π.Χ. και είναι από καφετί αχάτη.
Τέσσερα γράμματα συνθέτουν και έχουν συνδυαστεί σε μονόγραμμα. Τα γράμματα αυτά είναι το Υ, το Β, το Ω και το Ε. Πρέπει να σημειωθεί ότι είναι πολύ σπάνιοι οι σφραγιδόλιθοι με συνδυασμούς γραμμάτων, όπως αυτός που έχει γίνει το χαρακτηριστικό σήμα της τηλεοπτικής σειράς.

Το χαρακτηριστικό μουσικό σήμα που συνοδεύει τον γραμμικό αρχικό σχηματισμό του σήματος με τη σύνθεση των γραμμάτων του σφραγιδόλιθου, είναι δημιουργία του συνθέτη Βασίλη Δημητρίου.

Σε κάθε εκπομπή ο/η αυτοβιογραφούμενος/η οριοθετεί το πλαίσιο της ταινίας, η οποία γίνεται γι' αυτόν. Στη συνέχεια, με τη συνεργασία τους καθορίζεται η δομή και ο χαρακτήρας της όλης παρουσίασης. Μελετούμε αρχικά όλα τα υπάρχοντα βιογραφικά στοιχεία, παρακολουθούμε την εμπεριστατωμένη τεκμηρίωση του έργου του προσώπου το οποίο καταγράφουμε, ανατρέχουμε στα δημοσιεύματα και στις συνεντεύξεις που το αφορούν και έπειτα από πολύμηνη πολλές φορές προεργασία, ολοκληρώνουμε την τηλεοπτική μας καταγραφή.

Στη δημιουργία της σειράς των εκπομπών συνεργάστηκαν:
Παραγωγός: Γιώργος Σγουράκης
Σκηνοθέτες: Γιάννης Ξανθόπουλος, Χρίστος Ακρίδας, Κιμ Ντίμον, Μπάμπης Πλαϊτάκης, Γιώργος Σγουράκης και Περικλής K. Ασπρούλιας
Φωτογραφία: Στάθης Γκόβας
Ηχοληψία: Νίκος Παναγοηλιόπουλος
Μοντάζ: Σταμάτης Μαργέτης και Γιώργος Γεωργόπουλος
Διεύθυνση παραγωγής: Στέλιος Σγουράκης

Το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ, που ολοκληρώθηκε σε δύο μέρη, αποτελεί ένα πορτρέτο του γλύπτη και ακαδημαϊκού Γιάννη Παππά, ο οποίος μιλάει για τη ζωή του και το πολυσήμαντο έργο του.

Στο πρώτο μέρος του ντοκιμαντέρ ο Γιάννης Παππάς αναφέρεται σε βιογραφικά του στοιχεία και μιλάει για την Τέχνη του.

Αναφέρεται στα χρόνια των σπουδών του και στις νεανικές του αναζητήσεις που τον ώθησαν να ασχοληθεί με το σχέδιο και τη γλυπτική. Δίνοντας ιδιαίτερη σημασία στο σχέδιο επέμεινε στην αδιάκοπη άσκησή του, θεωρώντας το θεμελιακό στοιχείο για την εξέλιξη ενός καλλιτέχνη και την αναγνώριση της προσωπικής του ταυτότητας.

Μιλάει για τη μελέτη του αρχαιοελληνικού και αιγυπτιακού σχεδίου, στην οποία επιδόθηκε κατά την παραμονή του στην Αλεξάνδρεια. Από το 1935 άρχισε να φιλοτεχνεί τις προτομές μεγάλων καλλιτεχνών αλλά και προσωπικοτήτων της πολιτικής ζωής του τόπου. Κάνει λόγο, επίσης, για τη διδασκαλία της γλυπτικής στη Σχολή Καλών Τεχνών, για το σημαντικό του έργο και την προσφορά του στους σπουδαστές, με την εισαγωγή της τεχνικής της γυψοτεχνίας και την επαναφορά της τέχνης της χαλκοχυτικής.


Κατά τη διάρκεια του ντοκιμαντέρ, ο φακός της κάμερας περιηγείται στο εργαστήριο του Γιάννη Παππά, στη συνοικία Ζωγράφου, όπου ο ίδιος ο καλλιτέχνης μάς αποκαλύπτει τον κόσμο της γλυπτικής του, φωτίζοντας το προσωπικό μορφοπλαστικό του ιδίωμα και τους προβληματισμούς της συνολικής καλλιτεχνικής του δημιουργίας. Από το 1935 έως το 1938 είχε φιλοτεχνήσει, μεταξύ άλλων, άγαλμα του γλύπτη Χρήστου Καπράλου και άγαλμα του ζωγράφου Γιάννη Μόραλη. Πλήθος γλυπτών του κοσμούν δημόσια μέγαρα και υπαίθριους χώρους, καθώς στη διάρκεια των μεταπολεμικών χρόνων ανέλαβε παραγγελίες έργων για τοποθέτηση σε δημόσιους χώρους, κυρίως ανδριάντες και προτομές.

Στο εργαστήριό του, ο σπουδαίος γλύπτης μάς εισάγει στη διαδικασία της μακράς προετοιμασίας του καλλιτέχνη, προκειμένου να πετύχει την απόδοση της προσωπικότητας του απεικονιζόμενου, σύμφωνα με την προσωπική του αντίληψη. Μέσα από την περίπτωση του ανδριάντα του στρατηγού Μακρυγιάννη (περιοχή Μακρυγιάννη), τον οποίο φιλοτέχνησε το 1989, μας εξοικειώνει με τα βήματα του γλύπτη από το στάδιο της ιδέας για ένα έργο, έως την τελική μελέτη πριν από την ολοκλήρωσή του.

Στο δεύτερο μέρος του ντοκιμαντέρ συνεχίζεται η παρουσίαση του γλυπτικού έργου του Γιάννη Παππά, με έμφαση στα ολόσωμα γλυπτά του και στους ανδριάντες του. Παρακολουθούμε πλάνα, καθώς ο ίδιος εργάζεται για τον έφιππο ανδριάντα του Γεωργίου Καραϊσκάκη που τοποθετήθηκε στο Μαυρομάτι Καρδίτσας, τη γενέτειρά του.

Ο σπουδαίος γλύπτης καταθέτει την προσωπική του άποψη για τη θέση του γλυπτού στον δημόσιο χώρο. Το πιο γνωστό, ίσως, δημόσιο έργο του είναι ο ορειχάλκινος ανδριάντας του Ελευθερίου Βενιζέλου που από το 1971 έχει τοποθετηθεί στο Πάρκο Ελευθερίας στην Αθήνα.

Από τα γνωστότερα έργα που φιλοτέχνησε τη δεκαετία 1980-1990 είναι επίσης: ο μαρμάρινος ανδριάντας του Ελευθερίου Βενιζέλου (στον χώρο της Βουλής των Ελλήνων), ο έφιππος ανδριάντας του Γεωργίου Καραϊσκάκη, ο ανδριάντας του Ευαγγέλου Αβέρωφ-Τοσίτσα (Μέτσοβο), ο ανδριάντας του στρατηγού Μακρυγιάννη (περιοχή Μακρυγιάννη), το άγαλμα του Οδυσσέα Ελύτη (Πλατεία Δεξαμενής), ο ανδριάντας του Χαριλάου Τρικούπη (στον χώρο της Βουλής των Ελλήνων). Αποπεράτωσε, ακόμη, τον ανδριάντα του Αδαμαντίου Κοραή στη Χίο, καθώς και τον ανδριάντα του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Χρυσάνθου του από Τραπεζούντος (Κομοτηνή).

Πολύχρονη υπήρξε η ενασχόληση του γλύπτη Γιάννη Παππά με το θέμα «Ελευθέριος Βενιζέλος», όπως μαρτυρούν οι σπουδές του, τα προπλάσματα και τα σχέδια των γλυπτών. Παρακολουθούμε στην ταινία στιγμιότυπα από τη φιλοτέχνηση του μαρμάρινου ανδριάντα του Ελευθερίου Βενιζέλου για τον χώρο της Βουλής των Ελλήνων και πλάνα από τη μεταφορά και την τοποθέτηση του ανδριάντα του Ελευθερίου Βενιζέλου στον περίβολο της Βουλής.

Ακόμη, σημαντικό είναι και το ζωγραφικό του έργο, στο οποίο γίνεται αναφορά.

Στο ντοκιμαντέρ περιλαμβάνεται σχολιασμός του ιστορικού Τέχνης, Χρύσανθου Χρήστου, πάνω στο έργο του Γιάννη Παππά και στα χαρακτηριστικά του, καθώς και συνολική αποτίμηση της προσφοράς του στη νεότερη γενιά των γλυπτών. Καθ’ όλη τη διάρκεια του ντοκιμαντέρ προβάλλονται αντιπροσωπευτικά δείγματα από το έργο του καταξιωμένου γλύπτη, καθώς και πλάνα κατά τη διάρκεια της δουλειάς του στο εργαστήριό του.