Το ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ γιορτάζει φέτος τα 40 χρόνια εκπομπών στη Δημόσια Τηλεόραση.

Μια εκπομπή σταθμός στα πολιτιστικά δρώμενα του τόπου μας, που δεν κουράστηκε στιγμή μετά από τόσα χρόνια, αντίθετα πλούτισε σε εμπειρίες και γνώση.

Ατέλειωτες ώρες δουλειάς, έρευνας, μελέτης και βασάνου πίσω από κάθε πρόσωπο που καταγράφεται και παρουσιάζεται στην οθόνη της ΕΡΤ2. Πρόσωπα που σηματοδότησαν με την παρουσία και το έργο τους την πνευματική, πολιτιστική και καλλιτεχνική πορεία του τόπου μας.

Πρόσωπα που δημιούργησαν πολιτισμό, που έφεραν εντός τους πολιτισμό και εξύψωσαν με αυτό το «μικρό πέτρινο ακρωτήρι στη Μεσόγειο» όπως είπε ο Γιώργος Σεφέρης «που δεν έχει άλλο αγαθό παρά τον αγώνα του λαού του, τη θάλασσα, και το φως του ήλιου...»

«Εθνικό αρχείο» έχει χαρακτηριστεί από το σύνολο του Τύπου και για πρώτη φορά το 2012 η Ακαδημία Αθηνών αναγνώρισε και βράβευσε οπτικοακουστικό έργο, απονέμοντας στους δημιουργούς παραγωγούς και σκηνοθέτες Γιώργο και Ηρώ Σγουράκη το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου τους και ιδίως για το «Μονόγραμμα» με το σκεπτικό ότι: «…οι βιογραφικές τους εκπομπές αποτελούν πολύτιμη προσωπογραφία Ελλήνων που έδρασαν στο παρελθόν αλλά και στην εποχή μας και δημιούργησαν, όπως χαρακτηρίστηκε, έργο “για τις επόμενες γενεές”».

Η ιδέα της δημιουργίας ήταν του παραγωγού - σκηνοθέτη Γιώργου Σγουράκη, όταν ερευνώντας, διαπίστωσε ότι δεν υπάρχει ουδεμία καταγραφή της Ιστορίας των ανθρώπων του πολιτισμού μας, παρά αποσπασματικές καταγραφές. Επιθυμούσε να καταγράψει με αυτοβιογραφική μορφή τη ζωή, το έργο και η στάση ζωής των προσώπων, έτσι ώστε να μην υπάρχει κανενός είδους παρέμβαση και να διατηρηθεί ατόφιο το κινηματογραφικό ντοκουμέντο.

Άνθρωποι της διανόησης και Τέχνης καταγράφτηκαν και καταγράφονται ανελλιπώς στο Μονόγραμμα. Άνθρωποι που ομνύουν και υπηρετούν τις Εννέα Μούσες, κάτω από τον «νοητό ήλιο της Δικαιοσύνης και τη Μυρσίνη τη Δοξαστική…» για να θυμηθούμε και τον Οδυσσέα Ελύτη ο οποίος έδωσε και το όνομα της εκπομπής στον Γιώργο Σγουράκη. Για να αποδειχτεί ότι ναι, προάγεται ακόμα ο πολιτισμός στην Ελλάδα, η νοητή γραμμή που μας συνδέει με την πολιτιστική μας κληρονομιά ουδέποτε έχει κοπεί.

Σε κάθε εκπομπή ο/η αυτοβιογραφούμενος/η οριοθετεί το πλαίσιο της ταινίας η οποία γίνεται γι' αυτόν. Στη συνέχεια με τη συνεργασία τους καθορίζεται η δομή και ο χαρακτήρας της όλης παρουσίασης. Μελετούμε αρχικά όλα τα υπάρχοντα βιογραφικά στοιχεία, παρακολουθούμε την εμπεριστατωμένη τεκμηρίωση του έργου του προσώπου το οποίο καταγράφουμε, ανατρέχουμε στα δημοσιεύματα και στις συνεντεύξεις που το αφορούν και μετά από πολύμηνη πολλές φορές προεργασία ολοκληρώνουμε την τηλεοπτική μας καταγραφή. Το σήμα της σειράς είναι ακριβές αντίγραφο από τον σπάνιο σφραγιδόλιθο που υπάρχει στο Βρετανικό Μουσείο και χρονολογείται στον τέταρτο ως τον τρίτο αιώνα π.Χ. και είναι από καφετί αχάτη. Τέσσερα γράμματα συνθέτουν και έχουν συνδυαστεί σε μονόγραμμα. Τα γράμματα αυτά είναι το Υ, Β, Ω και Ε. Πρέπει να σημειωθεί ότι είναι πολύ σπάνιοι οι σφραγιδόλιθοι με συνδυασμούς γραμμάτων, όπως αυτός που έχει γίνει το χαρακτηριστικό σήμα της τηλεοπτικής σειράς. Το χαρακτηριστικό μουσικό σήμα που συνοδεύει τον γραμμικό αρχικό σχηματισμό του σήματος με την σύνθεση των γραμμάτων του σφραγιδόλιθου, είναι δημιουργία του συνθέτη Βασίλη Δημητρίου. Μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί περίπου 400 πρόσωπα και θεωρούμε ως πολύ χαρακτηριστικό, στην αντίληψη της δημιουργίας της σειράς, το ευρύ φάσμα ειδικοτήτων των αυτοβιογραφουμένων, που σχεδόν καλύπτουν όλους τους επιστημονικούς, καλλιτεχνικούς και κοινωνικούς χώρους με τις ακόλουθες ειδικότητες: αρχαιολόγοι, αρχιτέκτονες, αστροφυσικοί, βαρύτονοι, βιολονίστες, βυζαντινολόγοι, γελοιογράφοι, γεωλόγοι, γλωσσολόγοι, γλύπτες, δημοσιογράφοι, διαστημικοί επιστήμονες, διευθυντές ορχήστρας, δικαστικοί, δικηγόροι, εγκληματολόγοι, εθνομουσικολόγοι, εκδότες, εκφωνητές ραδιοφωνίας, ελληνιστές, ενδυματολόγοι, ερευνητές, ζωγράφοι, ηθοποιοί, θεατρολόγοι, θέατρο σκιών, ιατροί, ιερωμένοι, ιμπρεσάριοι, ιστορικοί, ιστοριοδίφες, καθηγητές πανεπιστημίων, κεραμιστές, κιθαρίστες, κινηματογραφιστές, κοινωνιολόγοι, κριτικοί λογοτεχνίας, κριτικοί τέχνης, λαϊκοί οργανοπαίκτες, λαογράφοι, λογοτέχνες, μαθηματικοί, μεταφραστές, μουσικολόγοι, οικονομολόγοι, παιδαγωγοί, πιανίστες, ποιητές, πολεοδόμοι, πολιτικοί, σεισμολόγοι, σεναριογράφοι, σκηνοθέτες, σκηνογράφοι, σκιτσογράφοι, σπηλαιολόγοι, στιχουργοί, στρατηγοί, συγγραφείς, συλλέκτες, συνθέτες, συνταγματολόγοι, συντηρητές αρχαιοτήτων και εικόνων, τραγουδιστές, χαράκτες, φιλέλληνες, φιλόλογοι, φιλόσοφοι, φυσικοί, φωτογράφοι, χορογράφοι, χρονογράφοι, ψυχίατροι.

Μία Αυστραλέζα που αγάπησε με πάθος την Ελλάδα, μελέτησε σε βάθος τον πολιτισμό της και μας προσέφερε τελικά πολλά, είναι η Γκέιλ Χολστ-Γουόρχαφτ, που μας συστήνεται στο Μονόγραμμα.

Η καθηγήτρια, συγγραφέας, ποιήτρια, ελληνίστρια, μουσικός και μεταφράστρια πλήθους Ελλήνων συγγραφέων δεν επαναπαύτηκε ποτέ και πουθενά.
Είναι επίσης ανθρωπολόγος, δοκιμιογράφος, δημοσιογράφος, διευθύντρια Κέντρου Μεσογειακών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Κορνέλ στις ΗΠΑ και ακτιβίστρια για τη σωτηρία των υδάτινων πόρων στη Μεσόγειο.

Στην Ελλάδα ήρθε για πρώτη φορά το 1966 ως τουρίστρια. Το καράβι έκανε 30 ημέρες να έλθει στον Πειραιά και σκοπός ήταν να ταξιδέψει στην Ευρώπη.

«Αλλά φθάνοντας στην Ελλάδα, δεν ξέρω πώς, ήρθα με παρέα κι έμεινα την πρώτη νύχτα μου σ' ένα ξενοδοχείο στην Πλάκα. Και είπα εδώ έπρεπε να είχα γεννηθεί, εδώ είναι το μέρος μου. Έχω την εντύπωση ότι ήμουν γεννημένη να ζήσω εδώ».

Γοητευμένη από τη χώρα μας και κυρίως από την ελληνική μουσική, έμεινε μέχρι τη δικτατορία του 1967, οπότε έφυγε για την πατρίδα της, ύστερα από σύσταση των αντιστασιακών φίλων της για να βοηθήσει την Ελλάδα από εκεί.

Το 1972, γνωρίστηκε με τον Μίκη σε περιοδεία του στην Αυστραλία όπου της ζήτησε να κάνει τη διερμηνέα του.
Το 1975, επανήλθε στη χώρα μας συνεργαζόμενη με τον συνθέτη αλλά και με τον Διονύση Σαββόπουλο (έπαιξε τσέμπαλο με την ορχήστρα του Μίκη στους «Ιππείς» αλλά και στους «Αχαρνής» του Σαββόπουλου).
Επίσης, συνεργάστηκε με την στενή φίλη της, Μαρίζα Κωχ.

Κατά τη δεκαετία του 1970, είχε συμμετάσχει στις ορχήστρες του Θεοδωράκη και του Σαββόπουλου.

Συγχρόνως, άρχισε και την έρευνα γύρω από το ρεμπέτικο τραγούδι, Σμυρνέϊκο και Πειραιώτικο (Λελάκης, Τσιτσάνης, Μοσχονάς, Βαμβακάρης).

Δύο βιβλία της, ο “Δρόμος για το ρεμπέτικο” και “Τα Νησιώτικα” σηματοδοτούν τη σπουδαία δουλειά της.

Μελέτησε επίσης και το μοιρολόι «Οι Ελληνίδες που τραγουδάνε μοιρολόγια, φοράνε τον πόνο τους επάνω τους, σαν αγιάτρευτη πληγή».

Έχει μεταφράσει Αισχύλο, Νίκο Καββαδία, Ιάκωβο Καμπανέλλη, Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, Καβάφη, Σεφέρη, Ρίτσο, Άλκη Ζέη.

Το βιβλίο «Μίκης Θεοδωράκης – Μύθος και πολιτική στη σύγχρονη ελληνική μουσική» εξετάζει την προσωπικότητα και το έργο του Θεοδωράκη μέσα στο πολιτικό και κοινωνικό τους πλαίσιο, με στόχο όχι μια βιογραφία αλλά μια μελέτη, η οποία αναπόφευκτα εμπεριέχει τα γεγονότα της ζωής του συνθέτη.

Η Γκέιλ Χόλστ που ακούει στο ελληνικό όνομα «Ηλέκτρα», έχει αφιερώσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της στη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού σε όλο τον κόσμο.

«Η Ελλάδα ήταν πάντα για μένα και παραμένει ένα μεγάλο πάθος» λέει.