Το ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ γιορτάζει φέτος τα 40 χρόνια εκπομπών στη Δημόσια Τηλεόραση.

Μια εκπομπή σταθμός στα πολιτιστικά δρώμενα του τόπου μας, που δεν κουράστηκε στιγμή μετά από τόσα χρόνια, αντίθετα πλούτισε σε εμπειρίες και γνώση.

Ατέλειωτες ώρες δουλειάς, έρευνας, μελέτης και βασάνου πίσω από κάθε πρόσωπο που καταγράφεται και παρουσιάζεται στην οθόνη της ΕΡΤ2. Πρόσωπα που σηματοδότησαν με την παρουσία και το έργο τους την πνευματική, πολιτιστική και καλλιτεχνική πορεία του τόπου μας.

Πρόσωπα που δημιούργησαν πολιτισμό, που έφεραν εντός τους πολιτισμό και εξύψωσαν με αυτό το «μικρό πέτρινο ακρωτήρι στη Μεσόγειο» όπως είπε ο Γιώργος Σεφέρης «που δεν έχει άλλο αγαθό παρά τον αγώνα του λαού του, τη θάλασσα, και το φως του ήλιου...»

«Εθνικό αρχείο» έχει χαρακτηριστεί από το σύνολο του Τύπου και για πρώτη φορά το 2012 η Ακαδημία Αθηνών αναγνώρισε και βράβευσε οπτικοακουστικό έργο, απονέμοντας στους δημιουργούς παραγωγούς και σκηνοθέτες Γιώργο και Ηρώ Σγουράκη το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου τους και ιδίως για το «Μονόγραμμα» με το σκεπτικό ότι: «…οι βιογραφικές τους εκπομπές αποτελούν πολύτιμη προσωπογραφία Ελλήνων που έδρασαν στο παρελθόν αλλά και στην εποχή μας και δημιούργησαν, όπως χαρακτηρίστηκε, έργο “για τις επόμενες γενεές”».

Η ιδέα της δημιουργίας ήταν του παραγωγού - σκηνοθέτη Γιώργου Σγουράκη, όταν ερευνώντας, διαπίστωσε ότι δεν υπάρχει ουδεμία καταγραφή της Ιστορίας των ανθρώπων του πολιτισμού μας, παρά αποσπασματικές καταγραφές. Επιθυμούσε να καταγράψει με αυτοβιογραφική μορφή τη ζωή, το έργο και η στάση ζωής των προσώπων, έτσι ώστε να μην υπάρχει κανενός είδους παρέμβαση και να διατηρηθεί ατόφιο το κινηματογραφικό ντοκουμέντο.

Άνθρωποι της διανόησης και Τέχνης καταγράφτηκαν και καταγράφονται ανελλιπώς στο Μονόγραμμα. Άνθρωποι που ομνύουν και υπηρετούν τις Εννέα Μούσες, κάτω από τον «νοητό ήλιο της Δικαιοσύνης και τη Μυρσίνη τη Δοξαστική…» για να θυμηθούμε και τον Οδυσσέα Ελύτη ο οποίος έδωσε και το όνομα της εκπομπής στον Γιώργο Σγουράκη. Για να αποδειχτεί ότι ναι, προάγεται ακόμα ο πολιτισμός στην Ελλάδα, η νοητή γραμμή που μας συνδέει με την πολιτιστική μας κληρονομιά ουδέποτε έχει κοπεί.

Σε κάθε εκπομπή ο/η αυτοβιογραφούμενος/η οριοθετεί το πλαίσιο της ταινίας η οποία γίνεται γι' αυτόν. Στη συνέχεια με τη συνεργασία τους καθορίζεται η δομή και ο χαρακτήρας της όλης παρουσίασης. Μελετούμε αρχικά όλα τα υπάρχοντα βιογραφικά στοιχεία, παρακολουθούμε την εμπεριστατωμένη τεκμηρίωση του έργου του προσώπου το οποίο καταγράφουμε, ανατρέχουμε στα δημοσιεύματα και στις συνεντεύξεις που το αφορούν και μετά από πολύμηνη πολλές φορές προεργασία ολοκληρώνουμε την τηλεοπτική μας καταγραφή. Το σήμα της σειράς είναι ακριβές αντίγραφο από τον σπάνιο σφραγιδόλιθο που υπάρχει στο Βρετανικό Μουσείο και χρονολογείται στον τέταρτο ως τον τρίτο αιώνα π.Χ. και είναι από καφετί αχάτη. Τέσσερα γράμματα συνθέτουν και έχουν συνδυαστεί σε μονόγραμμα. Τα γράμματα αυτά είναι το Υ, Β, Ω και Ε. Πρέπει να σημειωθεί ότι είναι πολύ σπάνιοι οι σφραγιδόλιθοι με συνδυασμούς γραμμάτων, όπως αυτός που έχει γίνει το χαρακτηριστικό σήμα της τηλεοπτικής σειράς. Το χαρακτηριστικό μουσικό σήμα που συνοδεύει τον γραμμικό αρχικό σχηματισμό του σήματος με την σύνθεση των γραμμάτων του σφραγιδόλιθου, είναι δημιουργία του συνθέτη Βασίλη Δημητρίου. Μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί περίπου 400 πρόσωπα και θεωρούμε ως πολύ χαρακτηριστικό, στην αντίληψη της δημιουργίας της σειράς, το ευρύ φάσμα ειδικοτήτων των αυτοβιογραφουμένων, που σχεδόν καλύπτουν όλους τους επιστημονικούς, καλλιτεχνικούς και κοινωνικούς χώρους με τις ακόλουθες ειδικότητες: αρχαιολόγοι, αρχιτέκτονες, αστροφυσικοί, βαρύτονοι, βιολονίστες, βυζαντινολόγοι, γελοιογράφοι, γεωλόγοι, γλωσσολόγοι, γλύπτες, δημοσιογράφοι, διαστημικοί επιστήμονες, διευθυντές ορχήστρας, δικαστικοί, δικηγόροι, εγκληματολόγοι, εθνομουσικολόγοι, εκδότες, εκφωνητές ραδιοφωνίας, ελληνιστές, ενδυματολόγοι, ερευνητές, ζωγράφοι, ηθοποιοί, θεατρολόγοι, θέατρο σκιών, ιατροί, ιερωμένοι, ιμπρεσάριοι, ιστορικοί, ιστοριοδίφες, καθηγητές πανεπιστημίων, κεραμιστές, κιθαρίστες, κινηματογραφιστές, κοινωνιολόγοι, κριτικοί λογοτεχνίας, κριτικοί τέχνης, λαϊκοί οργανοπαίκτες, λαογράφοι, λογοτέχνες, μαθηματικοί, μεταφραστές, μουσικολόγοι, οικονομολόγοι, παιδαγωγοί, πιανίστες, ποιητές, πολεοδόμοι, πολιτικοί, σεισμολόγοι, σεναριογράφοι, σκηνοθέτες, σκηνογράφοι, σκιτσογράφοι, σπηλαιολόγοι, στιχουργοί, στρατηγοί, συγγραφείς, συλλέκτες, συνθέτες, συνταγματολόγοι, συντηρητές αρχαιοτήτων και εικόνων, τραγουδιστές, χαράκτες, φιλέλληνες, φιλόλογοι, φιλόσοφοι, φυσικοί, φωτογράφοι, χορογράφοι, χρονογράφοι, ψυχίατροι.

Ο Γιάννης Η. Χάρης, επιμελητής εκδόσεων, μεταφραστής και αρθρογράφος, με μεγάλη και σημαντική προσφορά στον χώρο του βιβλίου και στα γράμματα, μας συστήνεται στο Μονόγραμμα.

Με καταγωγή από Ρούμελη και Πόντο, γεννήθηκε στην Αθήνα, σε πολυμελή οικογένεια. Οι εγκύκλιες σπουδές του, έπειτα από περιπλάνηση σε 4 διαφορετικά γυμνάσια, εγκαταλείφθηκαν πριν ολοκληρωθούν, με αντάλλαγμα όμως μιαν άλλη, συστηματική… φοίτηση σε πάσης φύσεως λογοτεχνικές και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις.

Ο ζωγράφος Γιώργος Δέρπαπας και ο πρόωρα χαμένος συνθέτης Γιάννης Χρήστου ήταν από τις πρώτες γνωριμίες που τον σημάδεψαν σε ηλικία 16 ετών. Στα 18 μπαίνει στον κόσμο του βιβλίου, με διορθώσεις και ανασύνταξη κειμένων στην εγκυκλοπαίδεια «Ελλάς-Μπριτάνικα». Εκεί γνώρισε τον Δημήτρη Μαρωνίτη, τον οποίο θεωρεί μεγάλο του δάσκαλο. Στον «Ολκό» με τον Αντώνη Καρκαγιάννη καταπιάνεται συστηματικά με τη διόρθωση, την επιμέλεια εκδόσεων και μεταφράσεων. Μετά τη μεταπολίτευση, συνεργάζεται στενά με τον Άγγελο Ελεφάντη στο περιοδικό «Πολίτης».

To 1978, όταν επαναλειτουργεί το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, το γνωστό σήμερα Μ.Ι.Ε.Τ., μόνιμος συνεργάτης ο Γιάννης Η. Χάρης, αφιερώνεται ψυχή τε και σώματι στην έκδοση του ανέκδοτου έως τότε χειρογράφου “Οράματα και Θάματα” του Στρατηγού Μακρυγιάννη.

«Μετά από επίπονη δουλειά, το χειρόγραφο αναμορφώνεται και αποκτά πλήρες νόημα, απόλυτη συνοχή και δείχνει την πολύ συγκεκριμένη του στόχευση. Πλάι στο γνωστό ιστορικό έργο, τα Απομνημονεύματα, έχουμε τον “πολιτικό” Μακρυγιάννη, που μέσα από θαύματα που του γίνονται ή λέει ότι του γίνονται, και οράματα που βλέπει ή λέει ότι βλέπει, επιχειρεί να περάσει τις απόψεις του, να καθοδηγήσει τους συγκαιρινούς του στην πολιτική, μέσα από τη φωνή των αγίων, του Θεού κτλ.»

Λάτρης της Βυζαντινής μουσικής, μαθήτευσε κοντά στον Σίμωνα Καρά, και έπειτα βρέθηκε να περιοδεύει με την Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία του Λυκούργου Αγγελόπουλου, από την Επίδαυρο έως τη Μόσχα και από τη Βενετία στο Αζερμπαϊτζάν. «Ήταν τα δέκα καλύτερα χρόνια της ζωής μου» δηλώνει κατηγορηματικά.

Παράλληλα ανακάλυψε τη σαγήνη της διδασκαλίας, διδάσκοντας επί 16 χρόνια ελληνική γλώσσα σε αμερικανικά κολεγιακά προγράμματα.

Μεγάλος σταθμός στη ζωή του υπήρξε η συνεργασία του με τον Οδυσσέα Ελύτη: «Να συνεργάζομαι εγώ με τον κορυφαίο ποιητή και πάντως τον πιο αγαπημένο μου…» εξομολογείται συγκινημένος. Καρπός της συνεργασίας, ο β΄ τόμος των πεζών του ποιητή («Εν λευκώ»), οι τελευταίες συλλογές, και κυρίως η συγκεντρωτική έκδοση του ποιητικού του έργου.

Πολύ μεγάλη τύχη θεωρεί και τη συνάντησή του με τον μεγάλο μυθιστοριογράφο, επίσης τον πιο αγαπημένο του, τον Μίλαν Κούντερα. Μετέφρασε όλα του τα μυθιστορήματα (βραβείο ΕΚΕΜΕΛ 2011 για τη «Συνάντηση»), σε στενή συνεργασία με τον συγγραφέα:

«Ξεκίνησα με αλληλογραφία, συνέχισα με φαξ, καταλήξαμε στα τηλεφωνήματα. Ατέλειωτα τηλεφωνήματα, ιστορίες, αλλά και διά ζώσης στο Παρίσι, σωστή ευλογία για εμένα όλη η συνεργασία και η επαφή», μας λέει.

Τακτικός επιφυλλιδογράφος στα «Νέα» επί 12 χρόνια, και έπειτα στην «Εφημερίδα των Συντακτών», από την ίδρυσή της ως τώρα. Καρπός της εργασίας του, η δίτομη έκδοση «Η γλώσσα, τα λάθη και τα πάθη» και η τετράτομη σειρά «Στοιχήματα».

«Πενήντα χρόνια στον κόσμο του βιβλίου, υπήρξα εντέλει τυχερός, νιώθω αλήθεια ευλογημένος» ξαναλέει καταλήγοντας «και χορτάτος».