Μεγαλούργησαν στα κέντρα της Ελληνικής διασποράς, στήριξαν με τις γενναιόδωρες ευεργεσίες τους το νέο ελληνικό κράτος, το εθνικό κέντρο, ευεργέτησαν τον τόπο καταγωγής τους.

Έφτιαξαν ισχυρές κοινότητες, στην Αλεξάνδρεια, στην Οδησσό, στη Βιέννη, στη Νίζνα, στο Λιβόρνο, στη Μασσαλία, στην Κωνσταντινούπολη κι αλλού.

Δημιούργησαν δίκτυα, κυριάρχησαν στο εμπόριο αλλά και στις χρηματοπιστωτικές συναλλαγές.

Ευφυείς, καινοτόμοι, τολμηροί, ευρηματικοί, πατριώτες, μέλη μιας διεθνούς αστικής τάξης, ταξίδεψαν στα αχανή όρια τριών αυτοκρατοριών της εποχής, αναζητώντας ευκαιρίες, δρόμους συναλλαγών, αλλά και τον πλούτο που χαρίζει το μεγάλο ταξίδι σε άγνωστες πόλεις, άλλους πολιτισμούς και θρησκείες.

Οι Εθνικοί Ευεργέτες, οι μεγάλοι Ευεργέτες, αποτελούν ένα πολύ σημαντικό, και συγκριτικά όχι και τόσο γνωστό, κεφάλαιο της νεότερης ιστορίας μας.

Ζωσιμάδες, Καπλάνης, Αρσάκης, Ζάππες, Δόμπολης, Σίνες, Τοσίτσας, Στουρνάρης, Αβέρωφ, Μπενάκηδες, Χωρέμηδες, Μαρασλής, Βαρβάκης, Συγγρός, Πάντος, Χαροκόπος, Αιγινήτης και πολλοί άλλοι, άφησαν μια εμβληματική κληρονομιά στην πρωτεύουσα του νεοελληνικού κράτους, στα Γιάννενα και τους τόπους παραμονής ή διαμονής τους.

Έκαναν πρόταγμά τους την παιδεία, χρηματοδότησαν σχολεία, εκκλησίες, παρθεναγωγεία, βιβλιοθήκες, συσσίτια, νοσοκομεία.
Πίστεψαν και στήριξαν την εθνική αναγέννηση. Τον Διαφωτισμό.
Και σε ένα επόμενο στάδιο, μετά τη δημιουργία του νέου κράτους, έκαναν δωρεές όχι μόνον για εκπαιδευτικά ιδρύματα, αλλά και για τις αναγκαίες υποδομές, τους σωφρονιστικούς φορείς, για την στήριξη των απόρων. Για τον επιδιωκόμενο αστικό εκσυγχρονισμό. Για τον πολιτισμό.

Τα βήματα και τον περιπετειώδη βίο των ευεργετών, που γίνεται μεγεθυντικός φακός για να ξαναδιαβάσουμε, για να ξαναμάθουμε τη νεότερη ιστορία του ελληνισμού, αναζήτησε και καταγράφει η νέα σειρά της ΕΡΤ με τίτλο «Διασπορά – Παροικίες – Ευεργεσία. Από το Εγώ στο Εμείς».

Μια πραγματική έρευνα σε βάθος, για το αποκαλυπτικό κεφάλαιο του Ευεργετισμού. Από τον 18ο αιώνα μέχρι και την κατάρρευση των αυτοκρατοριών, στην περίοδο δημιουργίας εθνικών κρατών, στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, στον σύγχρονο Ιδρυματικό Ευεργετισμό.

Τη σειρά σκηνοθετεί ο δημοσιογράφος και βραβευμένος σκηνοθέτης Νίκος Μεγγρέλης, ενώ το σενάριο και η δημοσιογραφική έρευνα ανήκουν στη δημοσιογράφο και ασχολούμενη με θέματα πολιτισμού, δικτύωσης και διαχείρισης, Εριφύλη Μαρωνίτη.
Επιστημονική σύμβουλος της σειράς, είναι η Ματούλα – Σιδέρη Τομαρά, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Η κάμερα και της εκπομπής ταξιδεύει στις άλλοτε ακμάζουσες Ελληνικές παροικίες της Οδησσού, της Αλεξάνδρειας, της Βιέννης, του Βουκουρεστίου, της Νίζνας, της Κωνσταντινούπολης καταγράφοντας τα μεγάλα ευεργετήματα που εξακολουθούν να υπάρχουν και εκεί, αναζητώντας τεκμηριωμένες πληροφορίες και άγνωστο έως σήμερα αρχειακό υλικό.
Συνομιλεί με τους λιγοστούς απογόνους των μεγάλων οικογενειών. Αναζητά τη συνέχεια του Ελληνισμού στο παρόν.

Η αφήγηση κάθε επεισοδίου έχει προσωποκεντρικό χαρακτήρα.
Το επεισόδιο ξεκινά ερευνώντας και αποτυπώνοντας το ευρύτερο περιβάλλον στο οποίο εντάσσεται ο πρωταγωνιστής-ευεργέτης.
Τον τόπο καταγωγής του αλλά και τις απρόβλεπτες μετακινήσεις του. Τον τόπο ή τους τόπους διαμονής. Λοξοδρομεί σε πρόσωπα και γεγονότα που έπαιξαν καίριο ρόλο, άγνωστα μέχρι σήμερα. Εντοπίζει και παρουσιάζει ελληνικές ρίζες και μακρινή καταγωγή πίσω από παραλλαγμένα ξένα σήμερα ονόματα, σε διάσημους του διεθνούς πολιτισμού και της οικονομίας.
Παρακολουθεί τη θεαματική εξέλιξη των ευεργετών, κοινωνική και οικονομική, την ή τις κοινότητες που τους περιέβαλλαν, τις δυσκολίες αλλά και τις ανατροπές μιας περιπετειώδους ζωής, όπου το συλλογικό συναντά το ατομικό αλλά και την εθνική πορεία για κρατική υπόσταση, ταυτότητα και συνείδηση.

Η δημοσιογραφική έρευνα είναι επιστημονικά τεκμηριωμένη.

Φιλοξενεί στα 16 επεισόδια της σειράς ντοκιμαντέρ, δεκάδες συνεντεύξεις καθηγητών, ακαδημαϊκών, εξειδικευμένων ερευνητών κι άλλων ειδικών. Πρωτογενές οπτικό υλικό, αλλά και αρχειακό.

Φωτίζει τις διαφορετικές πτυχές του Ευεργετισμού - ενός πολυπρισματικού φαινομένου, στο οποίο συναντάται η ιστορία με την γεωγραφία, η οικονομία με την πολιτική, τα αρχεία με τις συλλογές, το ταπεινό με το υψηλό, η αρχή των πραγμάτων με την έκπτωση στερεοτύπων, ο πόλεμος με την ειρήνη, οι τέχνες με τα γράμματα, η φτώχεια με τον πλούτο, η ευεργεσία με εκείνους που έχουν ανάγκη. Κι όλα αυτά σε έναν κόσμο που αλλάζει σύνορα, συνείδηση, αντιλήψεις και ταυτότητα.

Τι θα ήταν η Αθήνα, τι θα ήταν τα Γιάννενα κι άλλες πόλεις χωρίς τους Ευεργέτες;

Μήπως η νεότερη ιστορία μας έχει λαμπρές σελίδες παιδείας, στοχασμού και διαφωτισμού, σε αιώνες και εποχές που δεν φανταζόμαστε;

Μήπως οι Έλληνες είναι ο λαός με τη μεγαλύτερη διασπορά;

Παρακολουθείστε τη σειρά της ΕΡΤ, Διασπορά – Παροικίες – Ευεργεσία/ Από το Εγώ στο Εμείς.

Το έκτο επεισόδιο της σειράς ντοκιμαντέρ «Διασπορά – Παροικίες – Ευεργεσία. Από το Εγώ στο Εμείς» μας ταξιδεύει στην μεγάλη πρωτεύουσα του ελληνισμού της διασποράς, την Αλεξάνδρεια, όπου άφησαν το ισχυρό τους αποτύπωμα ο εθνικός ευεργέτης, ο ηπειρώτης Μιχαήλ Τοσίτσας και η σύζυγος του Ελένη, όχι μόνο με τις δωρεές και το έργο τους για την ελληνική παροικία, αλλά και με τον μυστικό ρόλο τους στη διάσωση Ελλήνων αιχμαλώτων από τα αιγυπτιακά σκλαβοπάζαρα.

Παράλληλα, αναδεικνύεται η προσωπικότητα του ανιψιού του Τοσίτσα, Νικόλαου Στουρνάρη, ο οποίος έθεσε εαυτόν στην υπηρεσία αναδιοργάνωσης του ελληνικού κράτους μετά την απελευθέρωση από τον Οθωμανικό ζυγό.

Στην Αθήνα, ο Μιχαήλ και η Ελένη Τοσίτσα και ο Νικόλαος Στουρνάρης, σφράγισαν την Παιδεία και τον Πολιτισμό, συμβάλλοντας με τις δωρεές τους, στη δημιουργία του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.

Ο δημοσιογράφος και σκηνοθέτης Νίκος Μεγγρέλης και η δημοσιογράφος και σεναριογράφος της σειράς Εριφύλη Μαρωνίτη, ακολουθούν το ταξίδι της ζωής του Μιχαήλ Τοσίτσα, από τα πετρόχτιστα σοκάκια του Μετσόβου όπου γεννήθηκε το 1787, στη Θεσσαλονίκη όπου παιδί ακόμη δημιούργησε την πρώτη του «σερμαγιά».

Ακολουθώντας την πυξίδα του ενστίκτου του, ο Μιχαήλ Τοσίτσας επέλεξε την Αίγυπτο για να μεταφέρει την οικογενειακή επιχείρηση και τελικά να μεγαλουργήσει.

Η διορατικότητα και η επιχειρηματική του δεινότητα αναγνωρίστηκαν από τον βαλή Μωχάμετ Αλή Πασά αναδεικνύοντάς τον σε σημαίνοντα παράγοντα, στην ηγεσία χρηματοοικονομικών Ιδρυμάτων και Οργανισμών.

Ταυτόχρονα με την ανάπτυξη του Εμπορικού Οίκου Τοσίτσα και τη δημιουργία οικογενειακού δικτύου στη δυτική Μεσόγειο, αποφασιστικός ήταν ο ρόλος του Μιχαήλ Τοσίτσα και στην οργάνωση και προστασία της ελληνικής παροικίας.

Σε αναγνώριση των υπηρεσιών του, μετά τη σύσταση του ελληνικού κράτους τοποθετήθηκε πρώτος Γενικός Πρόξενος.

Διαπνεόμενοι από προοδευτικό πνεύμα αλλά και αισθήματα κοινωνικής ευθύνης και θρησκευτικής ευλάβειας, ο Μιχαήλ και η Ελένη, στήριξαν τη μόρφωση των Ελληνίδων κορασίδων με τη δημιουργία του παρθεναγωγείου της Τοσιτσαίας Σχολής, ανακαίνισαν το Ελληνικό Νοσοκομείο και προσέφεραν την έκταση οικοδόμησης του Ιερού Ναού του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου και το οικόπεδο εγκατάστασης του ελληνικού νεκροταφείου, στην Αλεξάνδρεια.

Ξεχωριστή στιγμή του επεισοδίου είναι όταν ο Θεόδωρος Β’, Πάπας Πατριάρχης Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής, στο κτίριο του Ελληνορθόδοξου Πατριαρχείου, στην πρώην Τοσιτσαία Σχολή, αφού έχει εξάρει το ρόλο του Μιχαήλ Τοσίτσα, ψάλλει «Τη Υπερμάχω», στα βήματα της άρρηκτης σχέσης Ελληνισμού – Ορθοδοξίας που σφυρηλάτησαν οι Έλληνες ευεργέτες.

Η δημοσιογραφική έρευνα, η μελέτη των αρχείων της εποχής και οι συνεντεύξεις του Νίκου Μεγγρέλη και της Εριφύλης Μαρωνίτη με ιστορικούς αναδεικνύουν μια ξεχωριστής σημασίας πτυχή της δράσης του ζεύγους Τοσίτσα, τη χρηματοδότηση της επιχείρησης διάσωσης και απελευθέρωσης των εξεγερμένων Ελλήνων σκλάβων, που μετέφεραν στην Αίγυπτο οι Τούρκοι.

Ωστόσο, η αποστασιοποίηση του Μιχαήλ Τοσίτσα κατά την αποστολή του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο για να καταπνίξει την Ελληνική Επανάσταση, δίχασε τους ιστορικούς, όπως αποτυπώνεται στην έρευνα.
Αποκαλύπτεται μάλιστα, το σχέδιο δολοφονίας του Μιχαήλ Τοσίτσα κατ’ εντολή του Φιλικού Τσακάλωφ και η επιχειρηματολογία του εθνικού ευεργέτη, με την οποία «αφόπλισε» τον επίδοξο δολοφόνο του.

Ο Νικόλαος Στουρνάρης «ο μεγαλοφυής ανήρ» του Λιβόρνο, ταξίδευσε στις περισσότερες μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις της εποχής καταγράφοντας τις τεχνολογικές εξελίξεις στον εκσυγχρονισμό της γεωργίας, των συγκοινωνιών και των υποδομών, ενώ υπέβαλλε πλήθος προτάσεων για την αναδιοργάνωση του ελληνικού κράτους στις πρώτες κυβερνήσεις της ελεύθερης Ελλάδας.

Τελικά, συνέβαλλε καθοριστικά στην ανάπτυξη της τεχνολογικής Παιδείας, προσφέροντας το ένα τρίτο της περιουσίας του για την δημιουργία του Πολυτεχνείου της Αθήνας, έργο στο οποίοι συνέδραμε στη συνέχεια οικονομικά η Ελένη Τοσίτσα, μετά τον θάνατο του συζύγου της, δρομολογώντας έτσι την ανάπτυξη των τεχνολογικών επιστημών στην Ελλάδα του 19ου αιώνα και την δημιουργία του εμβληματικού ΕΜΠ.

Επιστημονική σύμβουλος της εκπομπής είναι η Ματούλα Τομαρά - Σιδέρη, Καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Στο ντοκιμαντέρ, σκιαγραφούν, αναλύουν και ερμηνεύουν με συνεντεύξεις τους, σημαντικές προσωπικότητες όπως οι, : Παναγιώτα Ατσαβέ, φιλόλογος, ιστορικός, Νίκος Βατόπουλος, δημοσιογράφος συγγραφέας, Βύρωνας Βαφειάδης, Πρόεδρος του Ελληνικού Εμπορικού Επιμελητηρίου Αλεξάνδρειας, Νικόλας Γαριλίδης – Πρέσβης της Ελλάδας στην Αίγυπτο, Θεόδωρος Β’, Πάπας και Πατριάρχης Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής, Δημήτρης Κάβουρας, Γενικός Γραμματέας της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας, Αλέξανδρος Καχριμάνης, Περιφερειάρχης Ηπείρου, Βασίλης Κολώνας, Ιστορικός Αρχιτεκτονικής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Άννα Μανδυλαρά, Επίκουρη Καθηγήτρια Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Μάρθα Παπαδοπούλου – Διευθύντρια του Ιστορικού Αρχείου του Μουσείου Ηπείρου, Παναγιώτης Τουρνικιώτης, Καθηγητής Αρχιτεκτονικής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Γιολάντα Χατζή, φιλόλογος, συγγραφέας,