Για άλλη μια χρονιά το «Μονόγραμμα» έρχεται να καταγράψει για 39η χρονιά με το δικό του μοναδικό τρόπο τα πρόσωπα που σηματοδότησαν με την παρουσία και το έργο τους την πνευματική, πολιτιστική και καλλιτεχνική πορεία του τόπου μας. Τα πρόσωπα που δημιούργησαν πολιτισμό, που έφεραν εντός τους πολιτισμό και εξύψωσαν με αυτό το «μικρό πέτρινο ακρωτήρι στη Μεσόγειο» όπως είπε ο Γιώργος Σεφέρης «που δεν έχει άλλο αγαθό παρά τον αγώνα του λαού του, τη θάλασσα, και το φως του ήλιου...».

«Εθνικό αρχείο» έχει χαρακτηριστεί από το σύνολο του Τύπου και για πρώτη φορά το 2012 η Ακαδημία Αθηνών αναγνώρισε και βράβευσε οπτικοακουστικό έργο, απονέμοντας στους δημιουργούς παραγωγούς και σκηνοθέτες Γιώργο και Ηρώ Σγουράκη το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου τους και ιδίως για το «Μονόγραμμα» με το σκεπτικό ότι: «…οι βιογραφικές τους εκπομπές αποτελούν πολύτιμη προσωπογραφία Ελλήνων που έδρασαν στο παρελθόν αλλά και στην εποχή μας και δημιούργησαν, όπως χαρακτηρίστηκε, έργο “για τις επόμενες γενεές”».

Η ιδέα της δημιουργίας ήταν του παραγωγού - σκηνοθέτη Γιώργου Σγουράκη, όταν ερευνώντας, διαπίστωσε ότι δεν υπάρχει ουδεμία καταγραφή της Ιστορίας των ανθρώπων του πολιτισμού μας, παρά αποσπασματικές καταγραφές. Επιθυμούσε να καταγράψει με αυτοβιογραφική μορφή τη ζωή, το έργο και η στάση ζωής των προσώπων, έτσι ώστε να μην υπάρχει κανενός είδους παρέμβαση και να διατηρηθεί ατόφιο το κινηματογραφικό ντοκουμέντο.

Σε κάθε εκπομπή ο/η αυτοβιογραφούμενος/η οριοθετεί το πλαίσιο της ταινίας η οποία γίνεται γι' αυτόν. Στη συνέχεια με τη συνεργασία τους καθορίζεται η δομή και ο χαρακτήρας της όλης παρουσίασης. Μελετούμε αρχικά όλα τα υπάρχοντα βιογραφικά στοιχεία, παρακολουθούμε την εμπεριστατωμένη τεκμηρίωση του έργου του προσώπου το οποίο καταγράφουμε, ανατρέχουμε στα δημοσιεύματα και στις συνεντεύξεις που το αφορούν και μετά από πολύμηνη πολλές φορές προεργασία ολοκληρώνουμε την τηλεοπτική μας καταγραφή.

Ο τίτλος είναι από το ομότιτλο ποιητικό έργο του Οδυσσέα Ελύτη (με τη σύμφωνη γνώμη του) και είναι απόλυτα καθοριστικός για το αντικείμενο που διαπραγματεύεται: Μονόγραμμα = Αυτοβιογραφία.

Το σήμα της σειράς είναι ακριβές αντίγραφο από τον σπάνιο σφραγιδόλιθο που υπάρχει στο Βρετανικό Μουσείο και χρονολογείται στον τέταρτο ως τον τρίτο αιώνα π.Χ. και είναι από καφετί αχάτη.

Τέσσερα γράμματα συνθέτουν και έχουν συνδυαστεί σε μονόγραμμα. Τα γράμματα αυτά είναι το Υ, Β, Ω και Ε. Πρέπει να σημειωθεί ότι είναι πολύ σπάνιοι οι σφραγιδόλιθοι με συνδυασμούς γραμμάτων, όπως αυτός που έχει γίνει το χαρακτηριστικό σήμα της τηλεοπτικής σειράς.

Το χαρακτηριστικό μουσικό σήμα που συνοδεύει τον γραμμικό αρχικό σχηματισμό του σήματος με την σύνθεση των γραμμάτων του σφραγιδόλιθου, είναι δημιουργία του συνθέτη Βασίλη Δημητρίου.

Μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί περίπου 400 πρόσωπα και θεωρούμε ως πολύ χαρακτηριστικό, στην αντίληψη της δημιουργίας της σειράς, το ευρύ φάσμα ειδικοτήτων των αυτοβιογραφουμένων, που σχεδόν καλύπτουν όλους τους επιστημονικούς, καλλιτεχνικούς και κοινωνικούς χώρους με τις ακόλουθες ειδικότητες: αρχαιολόγοι, αρχιτέκτονες, αστροφυσικοί, βαρύτονοι, βιολονίστες, βυζαντινολόγοι, γελοιογράφοι, γεωλόγοι, γλωσσολόγοι, γλύπτες, δημοσιογράφοι, διαστημικοί επιστήμονες, διευθυντές ορχήστρας, δικαστικοί, δικηγόροι, εγκληματολόγοι, εθνομουσικολόγοι, εκδότες, εκφωνητές ραδιοφωνίας, ελληνιστές, ενδυματολόγοι, ερευνητές, ζωγράφοι, ηθοποιοί, θεατρολόγοι, θέατρο σκιών, ιατροί, ιερωμένοι, ιμπρεσάριοι, ιστορικοί, ιστοριοδίφες, καθηγητές πανεπιστημίων, κεραμιστές, κιθαρίστες, κινηματογραφιστές, κοινωνιολόγοι, κριτικοί λογοτεχνίας, κριτικοί τέχνης, λαϊκοί οργανοπαίκτες, λαογράφοι, λογοτέχνες, μαθηματικοί, μεταφραστές, μουσικολόγοι, οικονομολόγοι, παιδαγωγοί, πιανίστες, ποιητές, πολεοδόμοι, πολιτικοί, σεισμολόγοι, σεναριογράφοι, σκηνοθέτες, σκηνογράφοι, σκιτσογράφοι, σπηλαιολόγοι, στιχουργοί, στρατηγοί, συγγραφείς, συλλέκτες, συνθέτες, συνταγματολόγοι, συντηρητές αρχαιοτήτων και εικόνων, τραγουδιστές, χαράκτες, φιλέλληνες, φιλόλογοι, φιλόσοφοι, φυσικοί, φωτογράφοι, χορογράφοι, χρονογράφοι, ψυχίατροι.

Η νέα σειρά εκπομπών:

Αυτοβιογραφούνται στην ενότητα αυτή: ο ηθοποιός Γρηγόρης Βαλτινός, ο ποιητής Κώστας Παπαγεωργίου, η ιστορικός Μαρία Ευθυμίου, ο σκηνοθέτης Κώστας Φέρρης, ο μουσικολόγος Γιώργος Μονεμβασίτης, ο σκιτσογράφος-γελοιογράφος Γήσης Παπαγεωργίου, ο σκηνοθέτης Δήμος Αβδελιώδης, η τραγουδίστρια και ποιήτρια Γιοβάννα, ο κριτικός λογοτεχνίας Δημήτρης Ραυτόπουλος, ο συνθέτης Γιώργος Κουμεντάκης, ο ηθοποιός Γιάννης Φέρτης, ο σκιτσογράφος Γιώργος Ψαρρόπουλος, ο συγγραφέας Γιάννης Παπακώστας, ο μουσικός Δημήτρης Παπαδημητρίου, ο αρχαιολόγος και Ακαδημαϊκός Μανόλης Κορρές, ο κύπριος ποιητής Κυριάκος Χαραλαμπίδης, ο ζωγράφος Γιώργος Ρόρρης, ο συγγραφέας και πολιτικός Μίμης Ανδρουλάκης, ο αρχαιολόγος Νίκος Σταμπολίδης, ο εικαστικός Δημήτρης Ταλαγάνης, η συγγραφέας Μάρω Δούκα, ο δεξιοτέχνης του κλαρίνου Βασίλης Σαλέας, ο τραγουδοποιός Κώστας Χατζής, η σκηνοθέτης Κατερίνα Ευαγγελάτου, η συγγραφέας Έρη Ρίτσου, ο πιανίστας Γιάννης Βακαρέλης, ο τυπογράφος και εκδότης Αιμίλιος Καλιακάτσος, ο συγγραφέα Φώντας Λάδης, η αρχαιολόγος Έφη Σαπουνά – Σακελλαράκη, ο ζωγράφος Δημήτρης Γέρος, και άλλοι.

«Να γίνεις τυπογράφος», του είχε συστήσει ο Γιώργος Σεφέρης όταν τον συνάντησε έφηβο ακόμα, να δουλεύει για να συντηρήσει την οικογένεια και συγχρόνως να πηγαίνει στο νυχτερινό Γυμνάσιο.

Ηπειρώτικη η καταγωγή του γεννημένου στην Πρέβεζα Αιμίλιου Καλιακάτσου, του τελευταίου των παραδοσιακών τυπογράφων που αυτοβιογραφείται στο Μονόγραμμα.

Πρόκειται για τον Έλληνα τυπογράφο που φέρει εντός του, «ομιλούσες σελίδες», από μια εποχή που χάθηκε οριστικά. Τότε που το χαρτί είχε ψυχή και το βιβλίο έβγαινε με μόχθο, έργο χειρών ικανών και με πάθος.

Φτωχά και δύσκολα τα παιδικά χρόνια του Αιμίλιου Καλιακάτσου. Με φόντο τη δίνη του εμφύλιου, και με πολυμελή οικογένεια, ο πατέρας δεν είχε άλλη επιλογή από το να τους φέρει στην Αθήνα για δουλειά. Ένα υπόγειο στην Κοκκινιά ήταν η πρώτη τους κατοικία.

Η πρώτη του δουλειά ήταν στο «αγλαότεχνον τυπογραφείο των αδελφών Ταρουσόπουλου», στην Ακτή Πρωτοψάλτη που το πρόλαβε λίγο πριν το οριστικό κλείσιμο.

Εκεί γνώρισε, παιδί ακόμα, ανθρώπους των γραμμάτων που τύπωναν τα βιβλία τους. Τον Γιώργο Σεφέρη, αργότερα τον Ε.Χ. Γονατά, «έναν σπάνιο άνθρωπο με μοναδική γοητεία και απέραντες γνώσεις», τον Παπαδίτσα «εξαιρετικό γιατρό και ποιητή», τον Σαχτούρη, τον Κακναβάτο. Στην πορεία του γνώρισε επίσης τον Μίμη Φωτόπουλο, τον Βάρναλη, τον Καββαδία, τον Ρίτσο, τον Τσίρκα…

Οι συνθήκες δουλειά ήταν πολύ δύσκολες .

«Με την αφή ξεχώριζα γρήγορα τα γράμματα/στοιχεία που χρειαζόμουν. Τα τοποθετούσαμε ανάποδα για να τυπωθούν ίσια. Εγώ δεν στοιχειοθετούσα λέξη-λέξη, ώστε να σταματώ κάθε λίγο. Διάβαζα την πρόταση, τη θυμόμουν και στοιχειοθετούσα πρόταση-πρόταση πολύ πιο γρήγορα».

Εργάζεται – ενώ σπουδάζει συγχρόνως – σε πολλά τυπογραφεία, στον Εκδοτικό οίκος του Θανάση Γκόνη, στον Κέδρο της Νανάς Καλιανέση, μπλέκει στους φοιτητικούς αγώνες, συμμετέχει σε παράνομες αντιδικτατορικές εκδόσεις.

Σήμερα τον βρίσκεις στο βιβλιοπωλείο του των εκδόσεων «Στιγμή», στην οδό Καλλιδρομίου 28. Οι εκδόσεις του εστίασαν στη σειρά αρχαίων συγγραφέων, με καινούργιες, καλές μεταφράσεις. Έχει εκδώσει μέχρι σήμερα 60 τόμους, εκδόσεις πολύ προσεγμένες, με πολύ καλές κριτικές και σε ξένα περιοδικά.

Μέσα σε τριάντα πέντε χρόνια έχει εκδώσει 420 τίτλους. Δεν κάνουν μεγάλες πωλήσεις, αλλά είναι βιβλία που πουλάνε σταθερά μέσα στα χρόνια.