Μια σειρά της Μαρίνας Δανέζη.

Αθήνα… Μητρόπολη-σύμβολο του ευρωπαϊκού Νότου, με ισόποσες δόσεις «grunge and grace», όπως τη συστήνουν στον πλανήτη κορυφαίοι τουριστικοί οδηγοί, που βλέπουν στον ορίζοντά της τη γοητευτική μίξη της αρχαίας ιστορίας με το σύγχρονο «cool».
Αλλά και μεγαλούπολη-παλίμψηστο διαδοχικών εποχών και αιώνων, διαχυμένων σε έναν αχανή ωκεανό από μπετόν και πολυκατοικίες, με ακαταμάχητα κοντράστ και εξόφθαλμες αντιθέσεις, στο κέντρο και τις συνοικίες της οποίας, ζουν και δρουν τα σχεδόν 4.000.000 των κατοίκων της.

Ένα πλήθος διαρκώς εν κινήσει, που από μακριά μοιάζει τόσο απρόσωπο και ομοιογενές, μα όσο το πλησιάζει ο φακός, τόσο καθαρότερα διακρίνονται τα άτομα, οι παρέες, οι ομάδες κι οι κοινότητες που γράφουν κεφάλαια στην ιστορίας της «ένδοξης πόλης».

Αυτό ακριβώς το ζουμ κάνει η κάμερα του ντοκιμαντέρ «ΚΛΕΙΝΟΝ ΑΣΤΥ – Ιστορίες της πόλης», αναδεικνύοντας το άγραφο στόρι της πρωτεύουσας και φωτίζοντας υποφωτισμένες πλευρές του ήδη γνωστού.
Άνδρες και γυναίκες, άνθρωποι της διπλανής πόρτας και εμβληματικές προσωπικότητες, ανήσυχοι καλλιτέχνες και σκληρά εργαζόμενοι, νέοι και λιγότερο νέοι, «βέροι» αστοί και εσωτερικοί μετανάστες, ντόπιοι και πρόσφυγες, καταθέτουν στα πλάνα του τις ιστορίες τους, τις διαφορετικές ματιές τους, τα μικρότερα ή μεγαλύτερα επιτεύγματά τους και τα ιδιαίτερα σήματα επικοινωνίας τους στον κοινό αστικό χώρο.

Το «ΚΛΕΙΝΟΝ ΑΣΤΥ – Ιστορίες της πόλης» είναι ένα τηλεοπτικό ταξίδι σε ρεύματα, τάσεις, κινήματα και ιδέες στα πεδία της μουσικής, του θεάτρου, του σινεμά, του Τύπου, του design, της αρχιτεκτονικής, της γαστρονομίας που γεννήθηκαν και συνεχίζουν να γεννιούνται στον αθηναϊκό χώρο.
«Καρποί» ιστορικών γεγονότων, τεχνολογικών εξελίξεων και κοινωνικών διεργασιών, μα και μοναδικά «αστικά προϊόντα» που «παράγει» το σμίξιμο των «πολλών ανθρώπων», κάποια θ’ αφήσουν ανεξίτηλο το ίχνος τους στη σκηνή της πόλης και μερικά θα διαμορφώσουν το «σήμερα» και το «αύριο» όχι μόνο των Αθηναίων, αλλά και της χώρας.

Μέσα από την περιπλάνησή του στις μεγάλες λεωφόρους και τα παράπλευρα δρομάκια, σε κτίρια-τοπόσημα και στις «πίσω αυλές», σε εμβληματικά στέκια και σε άσημες «τρύπες», αλλά κυρίως μέσα από τις αφηγήσεις των ίδιων των ανθρώπων-πρωταγωνιστών το «ΚΛΕΙΝΟΝ ΑΣΤΥ – Ιστορίες της πόλης» αποθησαυρίζει πρόσωπα, εικόνες, φωνές, ήχους, χρώματα, γεύσεις και μελωδίες ανασυνθέτοντας μέρη της μεγάλης εικόνας αυτού του εντυπωσιακού παλιού-σύγχρονου αθηναϊκού μωσαϊκού που θα μπορούσαν να διαφύγουν.

Με συνοδοιπόρους του ακόμη ιστορικούς, κριτικούς, κοινωνιολόγους, αρχιτέκτονες, δημοσιογράφους, αναλυτές και με πολύτιμο αρχειακό υλικό το «ΚΛΕΙΝΟΝ ΑΣΤΥ – Ιστορίες της πόλης» αναδεικνύει διαστάσεις της μητρόπολης που μας περιβάλλει αλλά συχνά προσπερνάμε και συμβάλλει στην επανερμηνεία του αστικού τοπίου ως στοιχείου μνήμης αλλά και ζώσας πραγματικότητας.

Όλα άρχισαν στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν το 1889 η Γενική Εταιρεία Εργοληψιών εξασφαλίζει την πρώτη άδεια για μονάδα παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος στην καρδιά της Αθήνας -μιας πόλης αραιοκατοικημένης των μόλις 4.000 κατοίκων.
Στη συμβολή της Πανεπιστημίου με τη σημερινή Βουκουρεστίου στήνεται το «εργοστάσιο»: ένα ξύλινο παράπηγμα με μια ατμομηχανή και μια γεννήτρια.
Εκεί γεννιούνται οι πρώτες σπίθες ρεύματος, το οποίο αρχικά θα χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για ηλεκτροφωτισμό, αλλά στις δεκαετίες που ακολουθούν θα αλλάξει ριζικά τη ζωή στην πόλη τόσο σε οικιακό όσο και σε βιομηχανικό/επιχειρηματικό/εμπορικό επίπεδο.

Το επεισόδιο του ΚΛΕΙΝΟΝ ΑΣΤΥ – Ιστορίες της πόλης «Εγένετο φως» φωτίζει τη συγκλονιστική ιστορία του εξηλεκτρισμού της Αθήνας μέσα από τις πλέον κομβικές στιγμές της.

Σκιαγραφώντας την προπολεμική εικόνα, το «Εγένετο φως» μνημονεύει τις πρώτες φωταγωγήσεις δημοσίων κτιρίων, πλατειών και δρόμων της πόλης, την κόντρα του παραδοσιακού γκαζιού και φωταερίου με το νεόφερτο «ηλεκτρικό», τη δημιουργία του ΑΗΣ Φαλήρου, του πρώτου ατμοηλεκτρικού εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Αθήνα (και τη χώρα) χάρις το οποίο επεκτάθηκε ο φωτισμός της πρωτεύουσας και κινήθηκε ο σιδηρόδρομος και η βιομηχανία, τον τεράστιο ανταγωνισμό των εταιρειών παραγωγής/διανομής, την περιβόητη Power, αλλά και τη «μισητή σύμβασή» της επί Παγκάλου.

Με τη συμβολή των καλεσμένων αφηγητών, ο φακός του ΚΛΕΙΝΟΝ ΑΣΤΥ κάνει στάση στην ηρωική Μάχη της Ηλεκτρικής στο Κερατσίνι. Θυμάται τους Έλληνες πεσόντες σε αυτήν τον Οκτώβριο του 1944 από τις σφαίρες της γερμανικής φρουράς του επιταγμένου εργοστασίου και του ειδικού τάγματος ανατινάξεων. Η ματωμένη νίκη όσων αντιστάθηκαν -μεταξύ των οποίων πάρα πολλοί εργαζόμενοι του εργοστασίου- αποτελεί μια από τις κορυφαίες στιγμές υπεράσπισης των υποδομών της χώρας κατά την υποχώρηση των Γερμανών. Έσωσε από την καταστροφική πρακτική των κατακτητών τη στρατηγικής σημασίας εγκατάσταση διαφυλάσσοντας τον ηλεκτροφωτισμό της πόλης, τη δυνατότητα λειτουργίας της βιομηχανικής ζώνης, τη σύνδεση Αθήνας-Πειραιά μέσω του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου και σημαντικά καλύτερους όρους ανοικοδόμησης για την επόμενη μέρα.

Στο μεταπολεμικό κάδρο κυριαρχεί βέβαια η ίδρυση της ΔΕΗ. Τι γέννησε τη Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού, ποια σχέση έχει μαζί της το σχέδιο Μάρσαλ, πώς έφθασαν οι νικητές του Εμφυλίου να υιοθετήσουν την προσέγγιση των ηττημένων περί της αναγκαιότητας για μια και μοναδική κρατική εταιρεία ρεύματος; Μερικά από τα ζητήματα που ανοίγονται, καθώς οι θεατές παρακολουθούν την εντυπωσιακή εξέλιξη της εταιρείας και την επιρροή της στη ζωή των νοικοκυριών, του εμπορίου, της βιομηχανίας, από τη γέννησή της το 1950 ως την εποχή «που πήγε το ρεύμα και στο τελευταίο χωριό της χώρας».

Στο επεισόδιο «Εγένετο φως» μιλούν με αλφαβητική σειρά οι:

Κωνσταντίνος Αμπελιώτης (Καθηγητής Χαροκοπείου Πανεπιστημίου), Αλέξανδρος Βερναρδάκης (Πρώην Τεχνικός Υπάλληλος ΔΕΗ), Αθανάσιος Κραβαρίτης (Πρώην Γενικός Διευθυντής Ανάπτυξης ΔΕΗ), Ελένη Κυραμαργιού (Ιστορικός), Δρ Μαρία Μαυροειδή (Τομεάρχης Αρχείων και Βιομηχανικής Κληρονομιάς ΔΕΗ Α.Ε.), Νικόλαος Παντελάκης (Ιστορικός), Φλώρα Παπαδέδε (Εργαζόμενη ΑΔΜΗΕ), Γεώργιος Μ. Σαρηγιάννης (Ομότιμος Καθηγητής Ε.Μ. Πολυτεχνείου), Αριστοτέλης Τύμπας (Καθηγητής Ιστορίας Τεχνολογίας, Τμήμα Ιστορίας & Φιλοσοφίας Επιστήμης ΕΚΠΑ), Ευαγγελία Χατζηκωνσταντίνου (Δρ Αρχιτέκτονας - Πολεοδόμος), Γεωργία Χειρχαντέρη (Δρ Αρχιτέκτων - Μηχανικός - Λέκτορας Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής)