Μια σειρά της Μαρίνας Δανέζη.

Αθήνα… Μητρόπολη-σύμβολο του ευρωπαϊκού Νότου, με ισόποσες δόσεις «grunge and grace», όπως τη συστήνουν στον πλανήτη κορυφαίοι τουριστικοί οδηγοί, που βλέπουν στον ορίζοντά της τη γοητευτική μίξη της αρχαίας ιστορίας με το σύγχρονο «cool».
Αλλά και μεγαλούπολη-παλίμψηστο διαδοχικών εποχών και αιώνων, διαχυμένων σε έναν αχανή ωκεανό από μπετόν και πολυκατοικίες, με ακαταμάχητα κοντράστ και εξόφθαλμες αντιθέσεις, στο κέντρο και τις συνοικίες της οποίας, ζουν και δρουν τα σχεδόν 4.000.000 των κατοίκων της.

Ένα πλήθος διαρκώς εν κινήσει, που από μακριά μοιάζει τόσο απρόσωπο και ομοιογενές, μα όσο το πλησιάζει ο φακός, τόσο καθαρότερα διακρίνονται τα άτομα, οι παρέες, οι ομάδες κι οι κοινότητες που γράφουν κεφάλαια στην ιστορίας της «ένδοξης πόλης».

Αυτό ακριβώς το ζουμ κάνει η κάμερα του ντοκιμαντέρ «ΚΛΕΙΝΟΝ ΑΣΤΥ – Ιστορίες της πόλης», αναδεικνύοντας το άγραφο στόρι της πρωτεύουσας και φωτίζοντας υποφωτισμένες πλευρές του ήδη γνωστού.
Άνδρες και γυναίκες, άνθρωποι της διπλανής πόρτας και εμβληματικές προσωπικότητες, ανήσυχοι καλλιτέχνες και σκληρά εργαζόμενοι, νέοι και λιγότερο νέοι, «βέροι» αστοί και εσωτερικοί μετανάστες, ντόπιοι και πρόσφυγες, καταθέτουν στα πλάνα του τις ιστορίες τους, τις διαφορετικές ματιές τους, τα μικρότερα ή μεγαλύτερα επιτεύγματά τους και τα ιδιαίτερα σήματα επικοινωνίας τους στον κοινό αστικό χώρο.

Το «ΚΛΕΙΝΟΝ ΑΣΤΥ – Ιστορίες της πόλης» είναι ένα τηλεοπτικό ταξίδι σε ρεύματα, τάσεις, κινήματα και ιδέες στα πεδία της μουσικής, του θεάτρου, του σινεμά, του Τύπου, του design, της αρχιτεκτονικής, της γαστρονομίας που γεννήθηκαν και συνεχίζουν να γεννιούνται στον αθηναϊκό χώρο.
«Καρποί» ιστορικών γεγονότων, τεχνολογικών εξελίξεων και κοινωνικών διεργασιών, μα και μοναδικά «αστικά προϊόντα» που «παράγει» το σμίξιμο των «πολλών ανθρώπων», κάποια θ’ αφήσουν ανεξίτηλο το ίχνος τους στη σκηνή της πόλης και μερικά θα διαμορφώσουν το «σήμερα» και το «αύριο» όχι μόνο των Αθηναίων, αλλά και της χώρας.

Μέσα από την περιπλάνησή του στις μεγάλες λεωφόρους και τα παράπλευρα δρομάκια, σε κτίρια-τοπόσημα και στις «πίσω αυλές», σε εμβληματικά στέκια και σε άσημες «τρύπες», αλλά κυρίως μέσα από τις αφηγήσεις των ίδιων των ανθρώπων-πρωταγωνιστών το «ΚΛΕΙΝΟΝ ΑΣΤΥ – Ιστορίες της πόλης» αποθησαυρίζει πρόσωπα, εικόνες, φωνές, ήχους, χρώματα, γεύσεις και μελωδίες ανασυνθέτοντας μέρη της μεγάλης εικόνας αυτού του εντυπωσιακού παλιού-σύγχρονου αθηναϊκού μωσαϊκού που θα μπορούσαν να διαφύγουν.

Με συνοδοιπόρους του ακόμη ιστορικούς, κριτικούς, κοινωνιολόγους, αρχιτέκτονες, δημοσιογράφους, αναλυτές και με πολύτιμο αρχειακό υλικό το «ΚΛΕΙΝΟΝ ΑΣΤΥ – Ιστορίες της πόλης» αναδεικνύει διαστάσεις της μητρόπολης που μας περιβάλλει αλλά συχνά προσπερνάμε και συμβάλλει στην επανερμηνεία του αστικού τοπίου ως στοιχείου μνήμης αλλά και ζώσας πραγματικότητας.

«Τσιμεντούπολη».

Ένας συνηθισμένος αφορισμός της Αθήνας απ’ τα τέλη της δεκαετίας του ’70 κι έπειτα μέσα από τον οποίο «καταγγέλλονται», μαζί με την κραυγαλέα απουσία πρασίνου και δημόσιων χώρων, οι αμέτρητες πολυκατοικίες που δημιουργούν τη γνώριμη «τσιμεντένια θάλασσα» του αθηναϊκού αστικού τοπίου.

Ωστόσο μόλις δύο δεκαετίες πριν, το ’50 και το ’60, οι νέοι Αθηναίοι τις υποδέχονταν με χαρά, «πιστεύοντας στο μοντέρνο και θέλοντας να γίνουν μοντέρνοι».

Κι όμως! Η πολυκατοικία που γεννήθηκε με την αντιπαροχή -την ντόπια επινόηση που λατρεύουμε να μισούμε αν και έδωσε στα πλατιά αστικά μεσοστρώματα «το δικό τους σπίτι»- θεωρείται μεγάλο σύγχρονο επίτευγμα της αθηναϊκής αρχιτεκτονικής, το οποίο μάλιστα δεν πιστώνεται καν σε …αρχιτέκτονα!

Μηχανικοί, τοπογράφοι, μηχανολόγοι, όλοι μπορούσαν από μια δεδομένη χρονική στιγμή κι έπειτα να υπογράψουν το χτίσιμο μιας αθηναϊκής πολυκατοικίας, αυτό του ιδιότυπου κράματος μοντέρνας αρχιτεκτονικής και τύπων κατοίκησης παλαιότερων εποχών, καθιστώντας την «σαν το δημοτικό τραγούδι: όχι ένα έργο του ενός, αλλά ένα έργο των πολλών, φτιαγμένο από πολλών ανθρώπων τα λόγια μαζί».

Το παρόν επεισόδιο του ΚΛΕΙΝΟΝ ΑΣΤΥ-Ιστορίες της Πόλης θέτει στο επίκεντρό του ακριβώς αυτό το μοναδικό φαινόμενο της «αθηναϊκής πολυκατοικίας», που ξεκινά ουσιαστικά απ΄ το Μεσοπόλεμο. Ο φακός του περνά από τις πρώτες πολυκατοικίες της πόλης, όπως η «Μπλε Πολυκατοικία» των Εξαρχείων, μια από τις παλαιότερες της Αθήνας, κατεξοχήν δείγμα της δεκαετίας του ‘30 με πολλά στοιχεία μοντερνισμού, όπως χώρους για κοινόχρηστες δραστηριότητες και την επαναφορά της ταράτσας που είχε χαθεί στον κλασικισμό.

Συνεχίζει μεταπολεμικά, ζουμάροντας σε ημιυπόγεια και ρετιρέ, σε μπαλκόνια και ταράτσες, σε ισόγεια μαγαζιά και ακάλυπτους, καταγράφοντας τον πολλαπλό ρόλο των πολυκατοικιών στη διαμόρφωση όχι μόνο του οικείου αστικού τοπίου, αλλά και της ίδιας της ζωής μας.

Πώς μετέτρεψε η αντιπαροχή σε ιδιοκατοίκηση ένα απλό οικόπεδο δημιουργώντας από το τίποτα μια μικροιδιοκτησία και ο μέσος Αθηναίος βρέθηκε να κατέχει δύο και τρία διαμερίσματα; Ποια είναι η βάση της αθηναϊκής πολυκατοικίας όπως την ξέρουμε σήμερα; Τι διαφορά έχει απ’ τις πολυκατοικίες της Ευρώπης που την κάνουν τόσο ιδιαίτερη και ξεχωριστή; Πώς βρέθηκαν διαφορετικές κοινωνικές τάξεις να στεγάζονται στο ίδιο κτίριο και τι ακριβώς έκανε ο θυρωρός; Πώς γεννήθηκαν οι στοές και γιατί «τραβήχτηκαν» τα ψηλότερα διαμερίσματα προς τα μέσα; Πότε απαξιώνονται οι πολυκατοικίες του κέντρου και στρέφονται οι Αθηναίοι προς τα περίχωρα; Πότε «πεθαίνει» η αντιπαροχή και ποιες οι ευθύνες του κράτους για την τελική εικόνα της Αθήνας;

Μερικά από τα ερωτήματα που φωτίζουν οι προσκεκλημένοι της σειράς στο επεισόδιο «Αθηναϊκή πολυκατοικία», όπου το κοινό έχει 50 χορταστικά λεπτά στη διάθεσή του για να «ξαναδεί» με διευρυμένη ματιά το μοναδικό αυτό φαινόμενο, να προβληματιστεί για το παρόν και το μέλλον της αστικής κατοικίας, αλλά και να διερωτηθεί αν πώς θα μπορούσε ποτέ η πόλη να δει μια καλύτερη εκδοχή της.

Εμφανίζονται και τοποθετούνται με αλφαβητική σειρά οι: Δημήτρης Αντωνακάκης (Αρχιτέκτων), Γεώργιος Βαμβακάς (Πρόεδρος Ομοσπονδίας Θυρωρών Ελλά-δος), Νίκος Βατόπουλος (Δημοσιογράφος - Συγγραφέας), Αικατερίνη - Νίκη Γληνού (Αρχιτέκτων - Πολεοδόμος ΕΜΠ), Πάνος Δραγώνας (Αρχιτέκτων - Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών), Γιάννης Κιτάνης (Αρχιτέκτονας, Oktana Architecture), Χαράλαμπος Λουιζίδης (Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ), Θωμάς Μαλούτας (Ομότιμος Καθηγητής Χαροκόπειου Πανεπιστημίου), Θανάσης Μάνης (Αρχιτέκτονας), Νίκος Μοίρας (Αρχιτέκτων - Συνδιαχειριστής της Facebook Ομάδας «Αθηναϊκός Μοντερνισμός»), Λεωνίδας Οικονόμου (Αναπληρωτής Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου), Λιάνα Παπαδοπούλου (Κάτοικος Φωκίωνος Νέγρη), Δήμητρα Σιατίτσα (Αρχιτέκτονας - Πολεοδόμος - Ερευνήτρια), Γιώργος Τζιρτζιλάκης (Αρχιτέκτων Καθηγητής Αρχιτεκτονικής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας), Παναγιώτης Τουρνικιώτης (Καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ).