Οι «Ιστορικοί Περίπατοι» έχουν σκοπό να αναδείξουν πλευρές της ελληνικής Ιστορίας άγνωστες στο πλατύ κοινό με απλό και κατανοητό τρόπο.

Η εκπομπή-ντοκιμαντέρ επιχειρεί να παρουσιάσει την Ιστορία αλλιώς, την Ιστορία στον τόπο της. Με εξωτερικά γυρίσματα στην Αθήνα ή την επαρχία σε χώρους που σχετίζονται με το θέμα της κάθε εκπομπής και «εκμετάλλευση» του πολύτιμου Αρχείου της ΕΡΤ και άλλων φορέων.

Οι «Ιστορικοί Περίπατοι» ταξιδεύουν στη Λέρο για να ανακαλύψουν το γιατί επελέγη το συγκεκριμένο νησί ως τόπος εξορίας για κοινωνικά ανεπιθύμητους ανθρώπους από την υπόλοιπη επικράτεια.

Τα Δωδεκάνησα ενσωματώθηκαν στην Ελλάδα μετά τον Β’ΠΠ. Βρίσκονταν υπό ιταλική διοίκηση από το 1912 μέχρι και τη συνθηκολόγηση των Ιταλών. Στη Λέρο, λόγω της μορφολογίας του εδάφους της, οι Ιταλοί έφτιαξαν τη μεγαλύτερη στρατιωτική βάση της Μεσογείου. Τα επιβλητικά τεράστια κτίρια που κληρονόμησε αποδείχτηκαν ευχή αλλά και κατάρα για το νησί. Εκεί στεγάστηκαν μεταπολεμικά, παιδιά ανταρτών του Δημοκρατικού Στρατού και νεαροί αντάρτες, ψυχιατρικά ασθενείς, πολιτικοί εξόριστοι, πρόσφυγες. Το διαβόητο ψυχιατρείο της Λέρου αν και έλυσε το οικονομικό ζήτημα των Λερίων με μόνιμες θέσεις εργασίας, στιγμάτισε ανεξίτηλα το νησί και τους κατοίκους του όταν αποκαλύφθηκαν οι απάνθρωπες συνθήκες στέγασης των ψυχασθενών. Όταν το σκάνδαλο απέκτησε διεθνείς διαστάσεις, το κράτος αναγκάστηκε να σταματήσει να κωφεύει και να δώσει το πράσινο φως για να γίνουν οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις. Μια ομάδα νεαρών γιατρών και κοινωνικών λειτουργών από την Ελλάδα και άλλες χώρες της Ευρώπης ακολουθώντας τα προστάγματα της «σχολής της Τεργέστης» κατάφεραν να κάνουν έναν ριζικό μετασχηματισμό που αμφισβήτησε το ανίατο της κλασσικής ψυχιατρικής. Οι νεκρές ψυχές των τροφίμων έγιναν ζωντανές και οι άλλοτε δεσμοφύλακες έγιναν οι καλύτεροι θεραπευτές. Η ντροπή της Ευρώπης, έγινε το παράδειγμα της Ευρώπης. Δυστυχώς όμως, όπως συνήθως συμβαίνει, η μεταρρύθμιση έμεινε μετέωρη λόγω έλλειψης κονδυλίων αλλά και ενδιαφέροντος από τους ιθύνοντες.

Ο Θοδωρής Μεγαλοοικονόμου, διευθυντής του ψυχιατρείου κατά τη διάρκεια της μεταρρύθμισης και ο φωτογράφος Νίκος Παναγιωτόπουλος που αποκάλυψε το κολαστήριο της Λέρου για το περιοδικό «Ταχυδρόμος» είναι οι συνοδοιπόροι μας σε αυτό το συγκλονιστικό ταξίδι.