Σειρά ντοκιμαντέρ 12 επεισοδίων με θέμα τον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό, όπως αυτός έχει διαμορφωθεί μέσα από τη μουσική, τον κινηματογράφο, το θέατρο, το μυθιστόρημα - διήγημα και τη ζωγραφική.

Ένα διαφορετικό ντοκιμαντέρ

Μια «ανοικτή» διεπιστημονική ματιά πάνω στη σύγχρονη ελληνική πολιτισμική παραγωγή, μέσα από τα πεδία της μουσικής, του κινηματογράφου, του μυθιστορήματος - διηγήματος, του θεάτρου και της ζωγραφικής.

Μια διαθεματική διερεύνηση γύρω από το πώς η γραφή μετουσιώνεται σε πολιτισμικές πρακτικές μέσα από τον λόγο των δημιουργών, των μελετητών και γενικότερα Ελλήνων που ενεργούν δημιουργικά στο πεδίο του σύγχρονου πολιτισμού.

Στο πλαίσιο της εν λόγω σειράς, αναζητήθηκε ο ρυθμός της σύγχρονης ελληνικής πολιτισμικής παραγωγής, ενώ προσεγγίστηκαν με επιστημονικό τρόπο όψεις και εκφάνσεις της διαδρομής της στο ιστορικό συνεχές.

Σε σχέση πάντα με τον γραπτό λόγο αναδεικνύονται μια σειρά πολιτισμικών πρακτικών, για την προσέγγιση των οποίων χρησιμοποιήθηκαν τα βασικά μεθοδολογικά «εργαλεία» ανάλυσης και ερμηνείας επιστημονικών «πειθαρχιών», όπως η Κοινωνιολογία του Πολιτισμού, η Δημιουργική Γραφή, οι Πολιτισμικές Σπουδές κ.ά. Με τον τρόπο αυτό συνδιαμορφώνεται ο «λόγος» των δημιουργών / ερμηνευτών με τον «λόγο» των μελετητών και επιστημόνων, σε μια προσπάθεια να αναδειχθεί ο πλούτος της σύγχρονης πολιτισμικής παραγωγής και να διανοίξουν νέοι δίαυλοι επικοινωνίας με την ελληνική κοινωνία.

Το περιεχόμενο της σειράς έχει ως επίκεντρο τον γραπτό λόγο, ο οποίος διαχέεται σε κάθε έκφανση και εκδοχή της κουλτούρας και ειδικότερα σε «εφαρμοσμένες περιοχές» του νεοελληνικού πολιτισμού. Συγκεκριμένα, ανιχνεύονται οι μετασχηματισμοί του γραπτού λόγου σε πρακτικό πολιτισμικό γεγονός με βασικό κριτήριο τη μετουσίωσή του σε ένα τραγούδι, μια θεατρική πράξη, μια ταινία, ένα εικαστικό δρώμενο κ.τ.λ. Με αφορμή δηλαδή ένα γραπτό κείμενο, αναδεικνύεται η παραγωγή πρακτικών του εφαρμοσμένου πολιτισμού, θίγοντας τα ενδιάμεσα δημιουργικά στάδια προς την υλοποίηση, τους κανόνες λειτουργίας, τη δυναμική ενός έργου Τέχνης κ.ο.κ. Ειδικότερα, διερευνάται πώς μεταπηδούμε από ένα ποίημα στη δημιουργία ενός τραγουδιού, από ένα σενάριο στη δημιουργία μιας ταινίας, από μία τραγωδία στην παράστασή της, από ένα θεατρικό κείμενο στο θεατρικό «σανίδι» και πιο περίτεχνα από ένα δοκίμιο σε κάποιον πίνακα ή εικαστικό γεγονός.

Ακόμη, στα επεισόδια της νέας σειράς, θα περιηγηθούμε στην ιστορία και στις δημιουργικές τεχνικές του μυθιστορήματος, του διηγήματος, των σύγχρονων καλλιτεχνικών και ιδεολογικών τάσεων και ρευμάτων στην τέχνη και στον πολιτισμό.

Υπό την έννοια αυτή η εν λόγω σειρά φιλοδοξεί να διαμορφώσει τους όρους μιας εναλλακτικής και ενδελεχούς προσέγγισης της σύγχρονης πολιτισμικής παραγωγής στη χώρα μας, ενισχύοντας σθεναρά το επίπεδο της παιδείας, καθώς και των διαδικασιών πρόσληψης των πολιτισμικών αγαθών στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα.

Είναι σκόπιμο να αναφέρουμε ότι στη σειρά αυτή θα εμφανιστεί πλήθος επιστημόνων, καλλιτεχνών, συγγραφέων, ποιητών, καθηγητών και προσωπικοτήτων εγνωσμένου κύρους.

Την επιστημονική επιμέλεια και την παρουσίαση της σειράς έχουν οι πανεπιστημιακοί: Τριαντάφυλλος Η. Κωτόπουλος (ποιητής-πεζογράφος, αναπληρωτής καθηγητής και διευθυντής των μεταπτυχιακών Προγραμμάτων «Δημιουργική Γραφή» του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου), Νίκος Φωτόπουλος (ποιητής και επίκουρος καθηγητής Κοινωνιολογίας των Πολιτισμικών και Εκπαιδευτικών Πρακτικών στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου).

Γενικός τίτλος ενότητας: «Από το θεατρικό κείμενο στην παράσταση»
Τα επεισόδια 9ο και 10ο είναι αφιερωμένα στο θέατρο και στους ανθρώπους του.
Το θέατρο είναι μια σύνθετη δημιουργία με τεράστια ιστορία. Μέσα στο θεατρικό γεγονός ενυπάρχουν όλες οι τέχνες, οι οποίες αλληλοσχετιζόμενες και αλληλοεξαρτώμενες, έχουν ως κύριο στόχο τη δραματική ανέλιξη μιας ορισμένης «σπουδαίας» μυθικής δράσης.
Το θέατρο στηρίζεται, τις περισσότερες φορές, σ’ ένα κείμενο που εμπεριέχει ποιητικά στοιχεία. Οι απαρχές του εντοπίζονται στα προϊστορικά χρόνια.
Ο πρωτόγονος άνθρωπος, προκειμένου να ερμηνεύσει τα πάσης φύσεως γεγονότα (κοσμικά, μετεωρολογικά κ.ά.) και να διακρίνει τις αιτιώδεις σχέσεις μεταξύ τους, προσέφευγε σε αναπαραστατικές μιμικές πρακτικές.
Προσπαθούσε έτσι, να επηρεάσει και τη ροή των ίδιων γεγονότων (π.χ. να φέρει βροχή), μέσα από μιμικές κινήσεις-εκκλήσεις στις θεοποιημένες φυσικές δυνάμεις. Στα προϊστορικά δρώμενα, εντοπίζεται μια εμβρυική καλλιτεχνική έκφραση, «προλογική» της οργανωμένης αργότερα θεατρικής παράστασης, η οποία θα έδινε κατεύθυνση στο ανθρώπινο θεατρικό ορμέμφυτο και στην κλίση για μια «συντεταγμένη» δραματική δημιουργία.
Ήδη απ’ αυτή την πρώιμη εποχή διακρίνουμε στα πρωτόγονα δρώμενα τόσο τη «σοβαρή» τους μορφή όσο και την «ευτράπελη» (διακωμώδηση των καταστάσεων). Η διπλή αυτή λειτουργία τους, προαναγγέλλει τις δύο κύριες μορφές θεάτρου: την τραγωδία και την κωμωδία.
Η καταγωγή του θεάτρου, με τη μορφή που τη γνωρίζουμε σήμερα, αναδύθηκε στην αρχαία Αθήνα. Έχει τις ρίζες του στο διθύραμβο, χορικό άσμα αφιερωμένο στη λατρεία του Διονύσου, θεού της γονιμότητας.
Στην αρχαία Αθήνα επίσης, θεσμοθετήθηκαν δραματικοί αγώνες που αποτελούσαν την κορύφωση μιας σειράς εορταστικών εκδηλώσεων, στα μεγάλα Διονύσια (τέλη Μαρτίου). Οι συγκεκριμένοι αγώνες διαρκούσαν 4 ημέρες. Σ’ αυτούς παρουσιάζονταν τραγωδίες και κωμωδίες, οι οποίες κρίνονταν από δέκα κληρωτούς κριτές που κατέτασσαν τους ποιητές σε τρεις θέσεις.
Πολύ γρήγορα το θέατρο απέκτησε σκηνικό χώρο, δομή κορυφαίους δραματουργούς (Αισχύλο, Σοφοκλή, Ευριπίδη, Αριστοφάνη κ.ά.) και χαρακτηριστικά, τα οποία με μικρές παραλλαγές επιβίωσαν έως σήμερα.

Eπεισόδιο 10ο: «Από το θεατρικό κείμενο στην παράσταση: Η παράσταση»
Στο συγκεκριμένο επεισόδιο θα αναφερθούμε στους θεατρικούς κώδικες, στα ιδιαίτερα στοιχεία που αφορούν στη θεατρική πράξη και γλώσσα καθιστώντας την διακριτή από άλλες εκφάνσεις της ανθρώπινης δημιουργίας. Τα στοιχεία αυτά θα τα εξετάσουμε στο ιστορικό τους βάθος, καταδυόμενοι στη θεατρική ιστορία και στους κυριότερους σταθμούς της, από τον Θέσπη και το διθύραμβο της αρχαιότητας έως και τον Στανισλάφσκι και Μπρεχτ του περασμένου αιώνα.
Θα εξετάσουμε, επίσης, τη γενικότερη θεατρική εκπαίδευση, αναλύοντας διάφορες σχολές υποκριτικής, καθώς και σκηνοθέτες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό οι οποίοι, με την καλλιτεχνική τους προσωπικότητα, προσέφεραν σχετικά καινοτόμες και ουσιαστικές καταθέσεις. Θα μιλήσουμε για την ιδιαίτερη «οπτική» τους πάνω στην αναπαράσταση του θεατρικού κειμένου. Θα σταθούμε στη σχετικά πρόσφατη (τέλη του 19ου αιώνα), εμφάνιση του σκηνοθέτη, μέσα στη ιστορία του θεάτρου, καθώς και του κομβικού ρόλου που αυτός επιτελεί σήμερα στο ανέβασμα των παραστάσεων.
Όλα τα προαναφερθέντα θα γίνουν κατανοητά με την αναφορά σε συγκεκριμένα παραδείγματα γνωστών σκηνοθετών-δημιουργών που με την εργασία τους καθόρισαν το θέατρο, έτσι όπως σήμερα υφίσταται.
Τέλος, σύγχρονες μορφές θεάτρου, όπως το «θέατρο ντοκουμέντο», καθώς και διάφορες «μεταδραματικές πρακτικές» θα μας απασχολήσουν στην προσπάθειά μας να οριοθετήσουμε το πλαίσιο μέσα στο οποίο φαίνεται να κινείται το θέατρο στο άμεσο μέλλον.
Στο συγκεκριμένο επεισόδιο φιλοξενούμε τις απόψεις και τον τρόπο δουλειάς μιας πλειάδας θεατρικών δημιουργών και πανεπιστημιακών καθηγητών, ανάμεσα στους οποίους τους σκηνοθέτες Στάθη Λιβαθινό, Σταμάτη Φασουλή, Μαριάννα Κάλμπαρη, Κωνσταντίνο Αρβανιτάκη, Κατερίνα Ευαγγελάτου, Πρόδρομο Τσινικόρη, Δήμο Αβδελιώδη, Marlene Kaminsky, τους συγγραφείς, κριτικούς και μεταφραστές Κώστα Γεωργουσόπουλο, Πέτρο Μάρκαρη, Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, Θανάση Τριαρίδη, Γιώργο Σκαμπαρδώνη, Στρατή Πασχάλη, τους ηθοποιούς Τάσο Νούσια, Στεφανία Γουλιώτη και τους θεατρολόγους καθηγητές Ανδρέα Θανασούλα, Άννα Ταμπάκη, Έλενα Τριανταφυλλοπούλου κ.ά.



Επιστημονική επιμέλεια-παρουσίαση: Τριαντάφυλλος Η. Κωτόπουλος (αναπληρωτής καθηγητής Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας), Νίκος Φωτόπουλος (επίκουρος καθηγητής Πανεπιστημίου Πελοποννήσου).