|
Σειρά πολιτιστικών και ιστορικών ντοκιμαντέρ.
Δείτε σήμερα:
«Κορνήλιος Καστοριάδης»
Η εκπομπή είναι αφιερωμένη στον σπουδαίο Έλληνα φιλόσοφο και στοχαστή Κορνήλιο Καστοριάδη (1922 – 1997).
Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1922 και μετά την Μικρασιατική Καταστροφή ήρθε με την οικογένειά του στην Αθήνα. Οι γονείς του, κάποιοι πεφωτισμένοι καθηγητές του και συμμαθητές του, με τους οποίους μπορούσε να μοιραστεί τους προβληματισμούς του, ήταν οι πρώτοι άνθρωποι που επηρέασαν την πορεία της ζωής του και τις αναζητήσεις του.
Οδηγήθηκε στον Μαρξισμό και διάβαζε, κρυφά από τους γονείς του, «Ριζοσπάστη» και «Νέοι Πρωτοπόροι».
Το 1943 εγκαταλείπει το ΚΚΕ και εισέρχεται στην Τροτσκιστική Ομάδα του Σπύρου Στίνα, που τον αποκαλεί πρότυπο αγωνιστή.
Το 1945 φεύγει για το Παρίσι με υποτροφία από τη Γαλλική Κυβέρνηση.
Εν μέσω σπουδών και αναζητήσεων, εκδίδει το περιοδικό «Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα» (Socialisme ou Barbarie), στο οποίο δημοσιεύονται κείμενα που αργότερα θα αποτελέσουν βασική πηγή έμπνευσης των επαναστατημένων φοιτητών του Μάη του ’68.
Από το Λεωνίδιο, τον Αύγουστο του 1984, ο Καστοριάδης αναπτύσσει τις ιδέες του, κρίνει τη μαρξιστική θεωρία, που αποτέλεσε τελικά εργαλείο για τη συντήρηση του σοβιετικού καθεστώτος και άλλων παρόμοιων καθεστώτων, αναλύει τη θεωρία του σχετικά με την κοινωνική και ατομική αυτονομία και εκφράζει τον προβληματισμό του για την πορεία και εξέλιξη της ελληνικής κοινωνίας.
Ο Κορνήλιος Καστοριάδης μιλάει μέσα από το παράδειγμα της σύγχρονης καπιταλιστικής κοινωνίας για την έννοια της φαντασιακής θέσμισης της κοινωνίας ως μία αυθαίρετη και κατά κάποιο τρόπο άλογη διαδικασία. Εξηγεί ότι η επιλογή της ελληνο-δυτικής παράδοσης δεν γίνεται για να υποδουλωθεί σε αυτή, αλλά γιατί είναι η ίσως η μόνη παράδοση που ενέχει την έννοια της αμφισβήτησης, επιτρέποντας- για παράδειγμα- την αξιολόγηση της πραγματικής απονομής δικαιοσύνης και της ύπαρξης ισότητας μέσα σε μία κοινωνία.
Υπογραμμίζει μία βασική αλήθεια, της θέσμισης των ετερόνομων κοινωνιών, δηλαδή την ανάγκη οι θεσμοί να φαίνονται ως προερχόμενοι από εξωτερικές πηγές για να μπορούν να κατοχυρωθούν ως τέτοιοι στην αντίληψη του υποκειμένου. Όμως, σύμφωνα με τον Καστοριάδη, η Αθηναϊκή Δημοκρατία και οι αρχαίοι Έλληνες πολίτες διέφεραν ως προς αυτό: οι ίδιοι δημιουργούν τους θεσμούς τους και ταυτόχρονα τους σέβονται και τους τηρούν.
Περιγράφει με συντομία την αυτόνομη κοινωνία, ένα θέμα που τον απασχόλησε ιδιαίτερα στο έργο του, ως μία κοινωνία αποδεσμευμένη από την υπερβατικότητα και προσηλωμένη στο εδώ και τώρα και στην ευθύνη και την πραγματικότητα των ατομικών πράξεων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η επίσκεψη του Καστοριάδη στο χωριό Άγιος Βασίλειος Κυνουρίας, κοντά στο Λεωνίδιο.
Στο συγκεκριμένο χωριό, οι καταστροφές και οι μνήμες του εμφυλίου πολέμου παραμένουν νωπές και ο Καστοριάδης εξηγεί τη δυσκολία που έχει η συζήτηση γύρω από αυτά τα θέματα. Αναφερόμενος στην κριτική που έχει ασκήσει ο ίδιος στα καθεστώτα του κομουνιστικού μπλοκ, σχολιάζει την έννοια του ζωτικού ψεύδους, δηλαδή την ανάγκη να παραμείνει άθικτη η παράσταση μιας χώρας όπου υπάρχει σοσιαλισμός, αλλά και στην απουσία καταγεγραμμένων μαρτυριών για τις κοινωνικές και πολιτικές αντιξοότητες της ζωής στην ΕΣΣΔ από τους Έλληνες που έζησαν εκεί.
Ο Καστοριάδης υπογραμμίζει ότι η κριτική στην πορεία και πρακτική της ΕΣΣΔ δεν δικαιώνει την πολιτική των καθεστώτων του δυτικού κόσμου. Επισημαίνει δε ότι η διαφορά ανάμεσα στα δύο στρατόπεδα, είναι ότι στον δυτικό κόσμο, στις φιλελεύθερες ολιγαρχίες, όπως αποκαλεί ο Καστοριάδης τις αυτο-ονομαζόμενες δημοκρατίες, υπάρχουν κατάλοιπα δημοκρατικών αρχών, αγώνων και νοοτροπιών, όχι χάρη στον καπιταλισμό, αλλά σε πείσμα αυτού.
Ωστόσο επιμένει ότι οι διαφορές αυτές δεν είναι αρκετές για να αποφασίσει κανείς τη στάση του απέναντι στα δύο στρατόπεδα.
Η εκπομπή εμπλουτίζεται με πλούσιο κινηματογραφικό και φωτογραφικό αρχειακό υλικό, με αποσπάσματα από κριτικές για το έργο του Κ. Καστοριάδη, καθώς και μέρος της διάλεξής του στο Λεωνίδιο με θέμα «Η αρχαία ελληνική δημοκρατία και η σημασία της για εμάς σήμερα».
Σκηνοθεσία: Τάκης Χατζόπουλος
Έρευνα – συνέντευξη: Τέτα Παπαδοπούλου
Οπερατέρ: Γιάννης Δασκαλοθανάσης
Ηχοληψία: Μανώλης Λογιάδης
Μοντάζ: Τάκης Χατζόπουλος
Κείμενα διαβάζει η Λίνα Νικολακοπούλου
Παραγωγή: ΕΡΤ Α.Ε.
Εκτέλεση παραγωγής: Cinetic
Έτος παραγωγής: 1984
|
|