Τριάντα πέντε χρόνια συνεχούς παρουσίας το «Μονόγραμμα», η μακροβιότερη πολιτιστική εκπομπή της δημόσιας τηλεόρασης, έχει καταγράψει με μοναδικό τρόπο τα πρόσωπα που σηματοδότησαν με την παρουσία και το έργο τους την πνευματική, πολιτιστική και καλλιτεχνική πορεία του τόπου μας.

«Εθνικό αρχείο» έχει χαρακτηριστεί από το σύνολο του Τύπου και για πρώτη φορά το 2012, η Ακαδημία Αθηνών αναγνώρισε και βράβευσε οπτικοακουστικό έργο, απονέμοντας στους δημιουργούς-παραγωγούς και σκηνοθέτες Γιώργο και Ηρώ Σγουράκη το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου τους και ιδίως για το «Μονόγραμμα» με το σκεπτικό ότι: «…οι βιογραφικές τους εκπομπές αποτελούν πολύτιμη προσωπογραφία Ελλήνων που έδρασαν στο παρελθόν αλλά και στην εποχή μας και δημιούργησαν, όπως χαρακτηρίστηκε, έργο “για τις επόμενες γενεές”».
Έθνος χωρίς ιστορική μνήμη, και χωρίς συνέχεια πολιτισμού, είναι καταδικασμένο. Και είμαστε υποχρεωμένοι ως γενιά, να βρούμε τις βέβαιες πατημασιές, πάνω στις οποίες θα πατήσουν οι επόμενες γενιές. Πώς; Βαδίζοντας στα χνάρια του πολιτισμού που άφησαν οι μεγάλοι της εποχής μας. Στο μεσοστράτι δύο αιώνων, και υπερήφανοι που γεννηθήκαμε την ίδια εποχή με αυτούς και κοινωνήσαμε της Τέχνης τους, οφείλουμε να τα περιφρουρήσουμε, να τα περισώσουμε.

Η ιδέα της δημιουργίας ήταν του παραγωγού-σκηνοθέτη Γιώργου Σγουράκη, προκειμένου να παρουσιαστεί με αυτοβιογραφική μορφή η ζωή, το έργο και η στάση ζωής των προσώπων που δρουν στην πνευματική, πολιτιστική, καλλιτεχνική, κοινωνική και γενικότερα στη δημόσια ζωή, ώστε να μην υπάρχει κανενός είδους παρέμβαση και να διατηρηθεί ατόφιο το κινηματογραφικό ντοκουμέντο.

Η μορφή της κάθε εκπομπής έχει στόχο την αυτοβιογραφική παρουσίαση (καταγραφή σε εικόνα και ήχο) ενός ατόμου που δρα στην πνευματική, καλλιτεχνική, πολιτιστική, πολιτική, κοινωνική και γενικά στη δημόσια ζωή, κατά τρόπο που κινεί το ενδιαφέρον των συγχρόνων του.
Ο τίτλος είναι από το ομότιτλο ποιητικό έργο του Οδυσσέα Ελύτη (με τη σύμφωνη γνώμη του) και είναι απόλυτα καθοριστικός για το αντικείμενο που πραγματεύεται: Μονόγραμμα = Αυτοβιογραφία.

Το σήμα της σειράς είναι ακριβές αντίγραφο από τον σπάνιο σφραγιδόλιθο που υπάρχει στο Βρετανικό Μουσείο και χρονολογείται στον 4ο ώς τον 3ο αιώνα π.Χ. και είναι από καφετί αχάτη.
Τέσσερα γράμματα συνθέτουν και έχουν συνδυαστεί σε μονόγραμμα. Τα γράμματα αυτά είναι το Υ, το Β, το Ω και το Ε. Πρέπει να σημειωθεί ότι είναι πολύ σπάνιοι οι σφραγιδόλιθοι με συνδυασμούς γραμμάτων, όπως αυτός που έχει γίνει το χαρακτηριστικό σήμα της τηλεοπτικής σειράς.

Το χαρακτηριστικό μουσικό σήμα που συνοδεύει τον γραμμικό αρχικό σχηματισμό του σήματος με τη σύνθεση των γραμμάτων του σφραγιδόλιθου, είναι δημιουργία του συνθέτη Βασίλη Δημητρίου.

Σε κάθε εκπομπή ο/η αυτοβιογραφούμενος/η οριοθετεί το πλαίσιο της ταινίας, η οποία γίνεται γι' αυτόν. Στη συνέχεια, με τη συνεργασία τους καθορίζεται η δομή και ο χαρακτήρας της όλης παρουσίασης. Μελετούμε αρχικά όλα τα υπάρχοντα βιογραφικά στοιχεία, παρακολουθούμε την εμπεριστατωμένη τεκμηρίωση του έργου του προσώπου το οποίο καταγράφουμε, ανατρέχουμε στα δημοσιεύματα και στις συνεντεύξεις που το αφορούν και έπειτα από πολύμηνη πολλές φορές προεργασία, ολοκληρώνουμε την τηλεοπτική μας καταγραφή.

Στη δημιουργία της σειράς των εκπομπών συνεργάστηκαν:
Παραγωγός: Γιώργος Σγουράκης
Σκηνοθέτες: Γιάννης Ξανθόπουλος, Χρίστος Ακρίδας, Κιμ Ντίμον, Μπάμπης Πλαϊτάκης, Γιώργος Σγουράκης και Περικλής K. Ασπρούλιας
Φωτογραφία: Στάθης Γκόβας
Ηχοληψία: Νίκος Παναγοηλιόπουλος
Μοντάζ: Σταμάτης Μαργέτης και Γιώργος Γεωργόπουλος
Διεύθυνση παραγωγής: Στέλιος Σγουράκης

Στη συγκεκριμένη εκπομπή, που αποτελείται από δύο μέρη, αυτοβιογραφείται ο συγγραφέας Βασίλης Βασιλικός.
Μέσα από την εκπομπή «Μονόγραμμα» παρουσιάζονται στοιχεία από τη ζωή και το έργο του. Στο Α’ μέρος, ο ίδιος αφηγείται βιώματα και μνήμες από τη μετεμφυλιακή Θεσσαλονίκη, την πόλη όπου μεγάλωσε, εμπειρίες που συνδέονται με τα πρώτα συγγραφικά του χρόνια. Περιγράφει με ιδιαίτερη ενάργεια τα χρόνια της στρατιωτικής του θητείας στην Αθήνα και το πολιτικό κλίμα της δεκαετίας του ’50. Σημαντικοί σταθμοί της αυτοβιογραφικής εξιστόρησης, η υποτροφία του για σπουδές στη δραματική σχολή του Πανεπιστήμου Yale και τηλεσκηνοθεσίας στη Νέα Υόρκη, η γνωριμία του με τον αριστερό διανοούμενο Δημήτρη Δεσποτίδη, ο οποίος διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην πορεία του, η δολοφονία του βουλευτή Γρηγόρη Λαμπράκη.
Αναφερόμενος στη συγγραφική του δραστηριότητα, ο Βασίλης Βασιλικός κάνει αναδρομή στα πρώτα του βιβλία τη “Διήγηση του Ιάσονα”, που σηματοδοτεί την πρώτη του εμφάνιση στη νεοελληνική πεζογραφία το 1953, τα “Θύματα ειρήνης”, την Τριλογία του (“Το φύλλο”, “Το πηγάδι”, “Τ’ αγγέλιασμα”), το “Ζ”, μιλώντας για το πεδίο των αφηγήσεών του που δεν είναι άλλο από την πόλη της Θεσσαλονίκης συνδεδεμένη με τις προσωπικές του εμπειρίες των νεανικών του χρόνων. Ιδιαίτερη βαρύτητα έχουν τα τραύματα από την Κατοχή, όπως ο ξεκληρισμός των Εβραίων, που διαμόρφωσαν τη συνείδησή του και την ανάγκη του να τα αποτυπώσει στα γραπτά του. Κάνει λόγο για το λογοτεχνικό βραβείο της “Ομάδας των Δώδεκα” που του απονεμήθηκε για την Τριλογία.
Στη συνέχεια, μιλάει για το ξεκίνημα της αρθρογραφίας του, δραστηριότητα μέσα από την οποία επιδόθηκε στο κοινωνικό ρεπορτάζ, παράλληλα με την αναφορά στην πορεία του στον χώρο της πεζογραφίας, με βάση τα πολιτικά γεγονότα και την κοινωνική πραγματικότητα από όπου αντλεί τα θέματά του. Ειδική αναφορά κάνει στο γεγονός της δολοφονίας του Λαμπράκη που τον ενέπνευσε για το βιβλίο “Ημερολόγιο του Ζ” πριν να γράψει το περίφημο μυθιστόρημα “Ζ” (1966).
Εγκαινιάζεται την περίοδο αυτή η στροφή προς τον ρεαλισμό στη γραφή του. Παρακολουθούμε, επίσης, πτυχές της πολιτικής του δράσης έως τη Δικτατορία, οπότε αποφασίζει να φύγει και να δραστηριοποιηθεί στο εξωτερικό.
Τέλος, μιλάει για τη σχέση του με το ζεύγος Μελίνα Μερκούρη – Ζυλ Ντασέν.
Σε όλη τη διάρκεια της εκπομπής προβάλλονται πλάνα από περιοχές και δρόμους της πόλης της Θεσσαλονίκης.

Το Β΄ μέρος αρχίζει με την περιγραφή των συνθηκών της υλοποίησης της ταινίας “Ζ”(ΖΗΤΑ) του ΚΩΣΤΑ ΓΑΒΡΑ, βασισμένη στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Β. ΒΑΣΙΛΙΚΟΥ που έγραψε το 1966. Στη συνέχεια ο Β. ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ αφηγείται σχετικά με τη συγγραφική του δράση κατά την περίοδο της αυτοεξορίας του, με τόπους αναφοράς το Παρίσι, το Βερολίνο και τη Ρώμη, την εκδοτική του δυνατότητα τα χρόνια της δικτατορίας και τη διακίνηση των έργων του. Αναφέρεται στη σχέση του με αντιστασιακούς της ομάδας του ΑΛΕΚΟΥ ΠΑΝΑΓΟΥΛΗ στη Ρώμη, όπως με τον ΝΙΚΟ ΖΑΜΠΕΛΗ που στάθηκε η αφορμή να γράψει «Το πορτραίτο ενός αγωνιστή: Νίκος Ζαμπέλης» (1973) με θέμα την απόπειρα εναντίον του Γεωργίου Παπαδόπουλου το 1968. Επίσης, κάνει ιδιαίτερη αναφορά στην επίδραση της ατμόσφαιρας της Ρώμης στη ζωή και το έργο του στις σχέσεις του με διανοούμενους της εποχής και στην ιδεολογική στάση του απέναντι στον τρόπο που ζει και συγγράφει. Καταθέτει την άποψή του σχετικά με τη θέση του συγγραφέα απέναντι στην εποχή του, μέσα από αναφορές στον ΙΤΑΛΟ ΚΑΛΒΙΝΟ και τον ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ, και αναλύει τη δική του σχέση με το παρόν, όπως αυτή διαφαίνεται στη συγγραφική του δημιουργία. Τέλος, κάνει αποτίμηση του έργου του κατηγοριοποιώντας το σε βιβλία μυθοποιητικά και απομυθοποιητικά, αναφερόμενος παράλληλα στο ρόλο της γλώσσας, του βιώματος και της εκάστοτε πραγματικότητας από την οποία αντλεί τα θέματά του. Καθ’ όλη τη διάρκεια της εκπομπής προβάλλονται κείμενα και βιβλία του.