Στην ΕΡΤ, η πορεία μιας εκπομπής 39 ετών!!!

Η μακροβιότερη πολιτιστική εκπομπή της τηλεόρασης

Τριάντα εννέα χρόνια συνεχούς παρουσίας το «Μονόγραμμα» στη δημόσια τηλεόραση. Έχει καταγράψει με μοναδικό τρόπο τα πρόσωπα που σηματοδότησαν με την παρουσία και το έργο τους την πνευματική, πολιτιστική και καλλιτεχνική πορεία του τόπου μας.

«Εθνικό αρχείο» έχει χαρακτηριστεί από το σύνολο του Τύπου και για πρώτη φορά το 2012 η Ακαδημία Αθηνών αναγνώρισε και βράβευσε οπτικοακουστικό έργο, απονέμοντας στους δημιουργούς-παραγωγούς και σκηνοθέτες Γιώργο και Ηρώ Σγουράκη το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου τους και ιδίως για το «Μονόγραμμα» με το σκεπτικό ότι: «…οι βιογραφικές τους εκπομπές αποτελούν πολύτιμη προσωπογραφία Ελλήνων που έδρασαν στο παρελθόν αλλά και στην εποχή μας και δημιούργησαν, όπως χαρακτηρίστηκε, έργο “για τις επόμενες γενεές”».

Η ιδέα της δημιουργίας ήταν του παραγωγού - σκηνοθέτη Γιώργου Σγουράκη, προκειμένου να παρουσιαστεί με αυτοβιογραφική μορφή η ζωή, το έργο και η στάση ζωής των προσώπων που δρουν στην πνευματική, πολιτιστική, καλλιτεχνική, κοινωνική και γενικότερα στη δημόσια ζωή, ώστε να μην υπάρχει κανενός είδους παρέμβαση και να διατηρηθεί ατόφιο το κινηματογραφικό ντοκουμέντο.

Η μορφή της κάθε εκπομπής έχει στόχο την αυτοβιογραφική παρουσίαση (καταγραφή σε εικόνα και ήχο) ενός ατόμου που δρα στην πνευματική, καλλιτεχνική, πολιτιστική, πολιτική, κοινωνική και γενικά στη δημόσια ζωή, κατά τρόπο που κινεί το ενδιαφέρον των συγχρόνων του.

Ο τίτλος είναι από το ομότιτλο ποιητικό έργο του Οδυσσέα Ελύτη (με τη σύμφωνη γνώμη του) και είναι απόλυτα καθοριστικός για το αντικείμενο που διαπραγματεύεται: Μονόγραμμα = Αυτοβιογραφία.

Το σήμα της σειράς είναι ακριβές αντίγραφο από τον σπάνιο σφραγιδόλιθο που υπάρχει στο Βρετανικό Μουσείο και χρονολογείται στον τέταρτο ως τον τρίτο αιώνα π.Χ. και είναι από καφετί αχάτη.

Τέσσερα γράμματα συνθέτουν και έχουν συνδυαστεί σε μονόγραμμα. Τα γράμματα αυτά είναι το Υ, Β, Ω και Ε. Πρέπει να σημειωθεί ότι είναι πολύ σπάνιοι οι σφραγιδόλιθοι με συνδυασμούς γραμμάτων, όπως αυτός που έχει γίνει το χαρακτηριστικό σήμα της τηλεοπτικής σειράς.

Το χαρακτηριστικό μουσικό σήμα που συνοδεύει τον γραμμικό αρχικό σχηματισμό του σήματος με την σύνθεση των γραμμάτων του σφραγιδόλιθου, είναι δημιουργία του συνθέτη Βασίλη Δημητρίου.

Σε κάθε εκπομπή ο/η αυτοβιογραφούμενος/η οριοθετεί το πλαίσιο της ταινίας η οποία γίνεται γι' αυτόν. Στη συνέχεια με τη συνεργασία τους καθορίζεται η δομή και ο χαρακτήρας της όλης παρουσίασης. Μελετούμε αρχικά όλα τα υπάρχοντα βιογραφικά στοιχεία, παρακολουθούμε την εμπεριστατωμένη τεκμηρίωση του έργου του προσώπου το οποίο καταγράφουμε, ανατρέχουμε στα δημοσιεύματα και στις συνεντεύξεις που το αφορούν και μετά από πολύμηνη πολλές φορές προεργασία ολοκληρώνουμε την τηλεοπτική μας καταγραφή.

Μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί 380 περίπου πρόσωπα και θεωρούμε ως πολύ χαρακτηριστικό, στην αντίληψη της δημιουργίας της σειράς, το ευρύ φάσμα ειδικοτήτων των αυτοβιογραφουμένων, που σχεδόν καλύπτουν όλους τους επιστημονικούς, καλλιτεχνικούς και κοινωνικούς χώρους με τις ακόλουθες ειδικότητες: αρχαιολόγοι, αρχιτέκτονες, αστροφυσικοί, βαρύτονοι, βιολονίστες, βυζαντινολόγοι, γελοιογράφοι, γεωλόγοι, γλωσσολόγοι, γλύπτες, δημοσιογράφοι, διευθυντές ορχήστρας, δικαστικοί, δικηγόροι, εγκληματολόγοι, εθνομουσικολόγοι, εκδότες, εκφωνητές ραδιοφωνίας, ελληνιστές, ενδυματολόγοι, ερευνητές, ζωγράφοι, ηθοποιοί, θεατρολόγοι, θέατρο σκιών, ιατροί, ιερωμένοι, ιμπρεσάριοι, ιστορικοί, ιστοριοδίφες, καθηγητές πανεπιστημίων, κεραμιστές, κιθαρίστες, κινηματογραφιστές, κοινωνιολόγοι, κριτικοί λογοτεχνίας, κριτικοί τέχνης, λαϊκοί οργανοπαίκτες, λαογράφοι, λογοτέχνες, μαθηματικοί, μεταφραστές, μουσικολόγοι, οικονομολόγοι, παιδαγωγοί, πιανίστες, ποιητές, πολεοδόμοι, πολιτικοί, σεισμολόγοι, σεναριογράφοι, σκηνοθέτες, σκηνογράφοι, σκιτσογράφοι, σπηλαιολόγοι, στιχουργοί, στρατηγοί, συγγραφείς, συλλέκτες, συνθέτες, συνταγματολόγοι, συντηρητές αρχαιοτήτων και εικόνων, τραγουδιστές, χαράκτες, φιλέλληνες, φιλόλογοι, φιλόσοφοι, φυσικοί, φωτογράφοι, χορογράφοι, χρονογράφοι, ψυχίατροι.


Η νέα σειρά εκπομπών:

Αυτοβιογραφούνται στην ενότητα αυτή: ο ζωγράφος Γιάννης Αδαμάκος, ο ηθοποιός Άγγελος Αντωνόπουλος, ο επιστήμονας και καθηγητής του ΜΙΤ Κωνσταντίνος Δασκαλάκης, ο ποιητής Γιώργος Μαρκόπουλος, ο γλύπτης Αριστείδης Πατσόγλου, η σκιτσογράφος, σκηνογράφος και ενδυματολόγος Έλλη Σολομωνίδου-Μπαλάνου, ο παλαίμαχος ποδοσφαιριστής Κώστας Νεστορίδης, η τραγουδίστρια Δήμητρα Γαλάνη, ο ποιητής, αρθρογράφος και μελετητής τους παραδοσιακού μας τραγουδιού Παντελής Μπουκάλας, ο τραγουδιστής Λάκης Χαλκιάς, ο αρχιτέκτονας Κωνσταντίνος Δεκαβάλλας, ο ζωγράφος Μάκης Θεοφυλακτόπουλος, η συγγραφέας Τατιάνα Αβέρωφ, ο αρχαιολόγος και Ακαδημαϊκός Μανώλης Κορρές, η ζωγράφος Μίνα Παπαθεοδώρου Βαλυράκη, ο κύπριος ποιητής Κυριάκος Χαραλαμπίδης, ο ζωγράφος Γιώργος Ρόρρης, ο συγγραφέας και πολιτικός Μίμης Ανδρουλάκης, ο αρχαιολόγος Νίκος Σταμπολίδης, ο λογοτέχνης Νάσος Βαγενάς, ο εικαστικός Δημήτρης Ταλαγάνης, η συγγραφέας Μάρω Δούκα, ο δεξιοτέχνης του κλαρίνου Βασίλης Σαλέας, ο συγγραφέας Άλέξης Πανσέληνος, ο τραγουδοποιός Κώστας Χατζής, η σκηνοθέτης Κατερίνα Ευαγγελάτου, η ηθοποιός και συγγραφέας παιδικών βιβλίων Κάρμεν Ρουγγέρη, η συγγραφέας Έρη Ρίτσου, και άλλοι.

Ένα όνομα βαρύ, σαν την Ιστορία, που τρέχει δίπλα της σε παράλληλη πορεία και μια ζωή γεμάτη
πολιτιστική δημιουργία, πολιτισμική ανάπτυξη και άδολη αγάπη για τον τόπο της, συνθέτουν την
προσωπικότητα της Τατιάνας Αβέρωφ, που μας συστήνεται στο Μονόγραμμα, σε δύο συνέχειες.

Στο πρώτο μέρος, μας μιλάει για τα παιδικά της χρόνια, τους γονείς της, με τον πατέρα διαρκώς
απόντα λόγω πολιτικής, για τις σπουδές της, και τις συνεχείς αναζητήσεις της.

Περιγράφει το πώς ξεκίνησε να υλοποιεί το όνειρό της, τη συγγραφή βιβλίων. «Ήξερα από πάντα ότι ήθελα να γράψω» λέει. Ο διεθνούς εμβέλειας και καθηγητής στο Χάρβαρντ, συγγραφέας Στρατής Χαβιαράς της έδειξε τα πρώτα βήματα.

Στο δεύτερο μέρος, αναφέρεται στις δραστηριότητές της στη δεύτερη πατρίδα της, το Μέτσοβο και την πολιτιστική κληρονομιά που της άφησε ο πατέρας της την οποία αξιοποιεί και
επεκτείνει…
Μας αποκαλύπτει πώς πήρε η οικογένεια το δεύτερο όνομα «Τοσίτσας» και μας ξεναγεί στην Πινακοθήκη Αβέρωφ.
Χορός, σπουδές ψυχολογίας, σχολική ψυχολόγος, φιλοσοφία, συγγραφή, μυθιστορήματα, η
ομώνυμη Πινακοθήκη, οινοπαραγωγή, ο γάμος με τον άνδρα που αγαπούσε από έφηβη (παρά τις
αντιρρήσεις των γονιών), είναι κάποια από τα στοιχεία που συνθέτουν την πολύπτυχη κι ωστόσο,
αρμονική μέσα στις αντιθέσεις, προσωπικότητά της.

Γεννήθηκε στην Αθήνα, στη «θέση» ενός αγοριού που τόσο πολύ περίμενε και επιθυμούσε ο
πατέρας της Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας, (μετά το πρώτο κορίτσι) και που ωστόσο την αγάπησε
πολύ και της εμπιστεύτηκε την ομώνυμη Πινακοθήκη, έργο ζωής γι’ αυτόν.

Σπούδασε αρχικά χορό, αυτό που επιθυμούσε από μικρή, στην Ελλάδα και στο Λονδίνο. Απέκτησε
μάλιστα και δίπλωμα διδασκαλίας χορού. Λάτρευε το χορό, αλλά αποφάσισε πως δεν της ταίριαζε
και επέστρεψε στην Αθήνα.
Η μάνα της εν αγνοία της, την είχε γράψει στο Κολέγιο Deree, όπου σπούδασε Φιλοσοφία και Ψυχολογία. Στη συνέχεια σπούδασε και Κοινωνική Ψυχολογία στο London School of Economics and Political Science. Εργάστηκε στο χώρο της ιδιωτικής εκπαίδευσης πάνω από 20 χρόνια, ως σχολική ψυχολόγος.
Όλα αυτά τα χρόνια σταδιακά και παράλληλα, ασχολήθηκε με αυτό που αποφάσισε ότι της
ταίριαζε: η συγγραφή! «Δύο στοιχεία μ' ενδιαφέρουν στη γραφή. Εκτός από τη γλώσσα που την παιδεύω και με παιδεύει μέχρι αηδίας, μ' ενδιαφέρει το σασπένς, μ' ενδιαφέρει να γυρνάει ο αναγνώστης σελίδες και να μη βαριέται, να θέλει να δει τι θα γίνει παρακάτω, κι έτσι μάλλον μου βγαίνει και το χιούμορ, η ειρωνεία, η κοφτερή μάτια...»

Έγραψε συνολικά έξι μυθιστορήματα.
Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων και της Εταιρείας Λογοτεχνών και Συγγραφέων Ηπείρου, έχει ασχοληθεί με τη λογοτεχνική μετάφραση και έχει συμμετάσχει σε συλλογικές εκδόσεις και αφιερώματα σε εφημερίδες και περιοδικά.

Από το 1995 διευθύνει στο Μέτσοβο την Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ, στο πλαίσιο του Κοινωφελούς
Ιδρύματος Ε. Αβέρωφ–Τοσίτσα του οποίου είναι πρόεδρος από τη σύστασή του το 1988.
Ο πατέρας της (που την εγκαινίασε το 1988) πριν πεθάνει, της είχε δώσει εντολή να την αναλάβει. Η Τατιάνα το έκανε με μεγάλη χαρά και τεράστιο αίσθημα ευθύνης.

«Το Μέτσοβο ήταν για μένα ο τόπος ελευθερίας, ο τόπος μαγείας, ο τόπος συνάντησης με τον πατέρα
μου! Εκεί τον έβλεπα περισσότερο, εκεί ήταν ελεύθερος, εκεί ταυτίζονταν τα ενδιαφέροντα μας γιατί αυτός είχε κάνει μεγάλο έργο στο Μέτσοβο. Όταν πήγαινε, πάντα επισκεπτόταν το τυροκομείο, το μουσείο…
Στο Μέτσοβο μικρή κυκλοφορούσα ελεύθερη, τα ζώα, η φύση, οι άνθρωποι ήταν όλα πολύ σημαντικά. Από το Μέτσοβο αντλώ και τα βαθύτερα συναισθήματα που χρειάζονται όταν γράφεις, απ' αυτά αντλώ, συγκίνηση, την αίσθηση της μυρουδιάς, τους ήχους…»
Το οινοποιείο είναι η άλλη αγαπημένη της ασχολία στο Μέτσοβο. Έργο του πατέρα της κι αυτό
που αποφάσισε να φέρει στο Μέτσοβο τη Γαλλία. Να φυτέψει μαζί με τα άλλα, και κλήματα απ'
το Μπορντό στις ψηλές κορφές της Πίνδου! Οι πρώτες παραγωγές και δοκιμές γίνανε στο κατώγι
του παλιού πατρογονικού της οικογένειας. Ο γιος της Αλέξανδρος και ο άνδρας της Σωτήρης
Ιωάννου, συμμετέχουν ενεργά σ αυτές τις δραστηριότητες.