Στην ΕΡΤ, η πορεία μιας εκπομπής 39 ετών!!!

Η μακροβιότερη πολιτιστική εκπομπή της τηλεόρασης

Τριάντα εννέα χρόνια συνεχούς παρουσίας το «Μονόγραμμα» στη δημόσια τηλεόραση. Έχει καταγράψει με μοναδικό τρόπο τα πρόσωπα που σηματοδότησαν με την παρουσία και το έργο τους την πνευματική, πολιτιστική και καλλιτεχνική πορεία του τόπου μας.

«Εθνικό αρχείο» έχει χαρακτηριστεί από το σύνολο του Τύπου και για πρώτη φορά το 2012 η Ακαδημία Αθηνών αναγνώρισε και βράβευσε οπτικοακουστικό έργο, απονέμοντας στους δημιουργούς-παραγωγούς και σκηνοθέτες Γιώργο και Ηρώ Σγουράκη το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου τους και ιδίως για το «Μονόγραμμα» με το σκεπτικό ότι: «…οι βιογραφικές τους εκπομπές αποτελούν πολύτιμη προσωπογραφία Ελλήνων που έδρασαν στο παρελθόν αλλά και στην εποχή μας και δημιούργησαν, όπως χαρακτηρίστηκε, έργο “για τις επόμενες γενεές”».

Η ιδέα της δημιουργίας ήταν του παραγωγού - σκηνοθέτη Γιώργου Σγουράκη, προκειμένου να παρουσιαστεί με αυτοβιογραφική μορφή η ζωή, το έργο και η στάση ζωής των προσώπων που δρουν στην πνευματική, πολιτιστική, καλλιτεχνική, κοινωνική και γενικότερα στη δημόσια ζωή, ώστε να μην υπάρχει κανενός είδους παρέμβαση και να διατηρηθεί ατόφιο το κινηματογραφικό ντοκουμέντο.

Η μορφή της κάθε εκπομπής έχει στόχο την αυτοβιογραφική παρουσίαση (καταγραφή σε εικόνα και ήχο) ενός ατόμου που δρα στην πνευματική, καλλιτεχνική, πολιτιστική, πολιτική, κοινωνική και γενικά στη δημόσια ζωή, κατά τρόπο που κινεί το ενδιαφέρον των συγχρόνων του.

Ο τίτλος είναι από το ομότιτλο ποιητικό έργο του Οδυσσέα Ελύτη (με τη σύμφωνη γνώμη του) και είναι απόλυτα καθοριστικός για το αντικείμενο που διαπραγματεύεται: Μονόγραμμα = Αυτοβιογραφία.

Το σήμα της σειράς είναι ακριβές αντίγραφο από τον σπάνιο σφραγιδόλιθο που υπάρχει στο Βρετανικό Μουσείο και χρονολογείται στον τέταρτο ως τον τρίτο αιώνα π.Χ. και είναι από καφετί αχάτη.

Τέσσερα γράμματα συνθέτουν και έχουν συνδυαστεί σε μονόγραμμα. Τα γράμματα αυτά είναι το Υ, Β, Ω και Ε. Πρέπει να σημειωθεί ότι είναι πολύ σπάνιοι οι σφραγιδόλιθοι με συνδυασμούς γραμμάτων, όπως αυτός που έχει γίνει το χαρακτηριστικό σήμα της τηλεοπτικής σειράς.

Το χαρακτηριστικό μουσικό σήμα που συνοδεύει τον γραμμικό αρχικό σχηματισμό του σήματος με την σύνθεση των γραμμάτων του σφραγιδόλιθου, είναι δημιουργία του συνθέτη Βασίλη Δημητρίου.

Σε κάθε εκπομπή ο/η αυτοβιογραφούμενος/η οριοθετεί το πλαίσιο της ταινίας η οποία γίνεται γι' αυτόν. Στη συνέχεια με τη συνεργασία τους καθορίζεται η δομή και ο χαρακτήρας της όλης παρουσίασης. Μελετούμε αρχικά όλα τα υπάρχοντα βιογραφικά στοιχεία, παρακολουθούμε την εμπεριστατωμένη τεκμηρίωση του έργου του προσώπου το οποίο καταγράφουμε, ανατρέχουμε στα δημοσιεύματα και στις συνεντεύξεις που το αφορούν και μετά από πολύμηνη πολλές φορές προεργασία ολοκληρώνουμε την τηλεοπτική μας καταγραφή.

Μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί 380 περίπου πρόσωπα και θεωρούμε ως πολύ χαρακτηριστικό, στην αντίληψη της δημιουργίας της σειράς, το ευρύ φάσμα ειδικοτήτων των αυτοβιογραφουμένων, που σχεδόν καλύπτουν όλους τους επιστημονικούς, καλλιτεχνικούς και κοινωνικούς χώρους με τις ακόλουθες ειδικότητες: αρχαιολόγοι, αρχιτέκτονες, αστροφυσικοί, βαρύτονοι, βιολονίστες, βυζαντινολόγοι, γελοιογράφοι, γεωλόγοι, γλωσσολόγοι, γλύπτες, δημοσιογράφοι, διευθυντές ορχήστρας, δικαστικοί, δικηγόροι, εγκληματολόγοι, εθνομουσικολόγοι, εκδότες, εκφωνητές ραδιοφωνίας, ελληνιστές, ενδυματολόγοι, ερευνητές, ζωγράφοι, ηθοποιοί, θεατρολόγοι, θέατρο σκιών, ιατροί, ιερωμένοι, ιμπρεσάριοι, ιστορικοί, ιστοριοδίφες, καθηγητές πανεπιστημίων, κεραμιστές, κιθαρίστες, κινηματογραφιστές, κοινωνιολόγοι, κριτικοί λογοτεχνίας, κριτικοί τέχνης, λαϊκοί οργανοπαίκτες, λαογράφοι, λογοτέχνες, μαθηματικοί, μεταφραστές, μουσικολόγοι, οικονομολόγοι, παιδαγωγοί, πιανίστες, ποιητές, πολεοδόμοι, πολιτικοί, σεισμολόγοι, σεναριογράφοι, σκηνοθέτες, σκηνογράφοι, σκιτσογράφοι, σπηλαιολόγοι, στιχουργοί, στρατηγοί, συγγραφείς, συλλέκτες, συνθέτες, συνταγματολόγοι, συντηρητές αρχαιοτήτων και εικόνων, τραγουδιστές, χαράκτες, φιλέλληνες, φιλόλογοι, φιλόσοφοι, φυσικοί, φωτογράφοι, χορογράφοι, χρονογράφοι, ψυχίατροι.


Η νέα σειρά εκπομπών:

Αυτοβιογραφούνται στην ενότητα αυτή: ο ζωγράφος Γιάννης Αδαμάκος, ο ηθοποιός Άγγελος Αντωνόπουλος, ο επιστήμονας και καθηγητής του ΜΙΤ Κωνσταντίνος Δασκαλάκης, ο ποιητής Γιώργος Μαρκόπουλος, ο γλύπτης Αριστείδης Πατσόγλου, η σκιτσογράφος, σκηνογράφος και ενδυματολόγος Έλλη Σολομωνίδου-Μπαλάνου, ο παλαίμαχος ποδοσφαιριστής Κώστας Νεστορίδης, η τραγουδίστρια Δήμητρα Γαλάνη, ο ποιητής, αρθρογράφος και μελετητής τους παραδοσιακού μας τραγουδιού Παντελής Μπουκάλας, ο τραγουδιστής Λάκης Χαλκιάς, ο αρχιτέκτονας Κωνσταντίνος Δεκαβάλλας, ο ζωγράφος Μάκης Θεοφυλακτόπουλος, η συγγραφέας Τατιάνα Αβέρωφ, ο αρχαιολόγος και Ακαδημαϊκός Μανώλης Κορρές, η ζωγράφος Μίνα Παπαθεοδώρου Βαλυράκη, ο κύπριος ποιητής Κυριάκος Χαραλαμπίδης, ο ζωγράφος Γιώργος Ρόρρης, ο συγγραφέας και πολιτικός Μίμης Ανδρουλάκης, ο αρχαιολόγος Νίκος Σταμπολίδης, ο λογοτέχνης Νάσος Βαγενάς, ο εικαστικός Δημήτρης Ταλαγάνης, η συγγραφέας Μάρω Δούκα, ο δεξιοτέχνης του κλαρίνου Βασίλης Σαλέας, ο συγγραφέας Άλέξης Πανσέληνος, ο τραγουδοποιός Κώστας Χατζής, η σκηνοθέτης Κατερίνα Ευαγγελάτου, η ηθοποιός και συγγραφέας παιδικών βιβλίων Κάρμεν Ρουγγέρη, η συγγραφέας Έρη Ρίτσου, και άλλοι.

Μια ιδιαίτερη περίπτωση στην ελληνική μουσική σκηνή, μια φωνή που ηχεί εδώ και 50 χρόνια, σαν μουσική υπόκρουση, αναβαθμίζοντας την κουλτούρα του νεοέλληνα, είναι αυτή της Δήμητρας Γαλάνη που μας συστήνεται στο Μονόγραμμα.

Γεννήθηκε στην Αθήνα και μεγάλωσε σε μια συνοικία που είχε σπίτια με αυλές και κήπους, από δυο γονείς «αριστουργήματα» όπως τους χαρακτηρίζει.
Ο πατέρας της υπάλληλος αλλά και τενόρος εξαιρετικές με μουσικές σπουδές, η μητέρα της αισθητικός, με λατρεία στις Καλές Τέχνες. Το μικρότερο παιδί, μιας μεγάλης και ευτυχισμένης οικογένειας, η Δήμητρα αναγνώρισε και καλλιέργησε πολύ νωρίς το ταλέντο της.

Στο απόηχο της δεκαετίας του '60 υπό την επήρεια της χρυσής εποχής του πολιτισμού στη χώρα μας, ξεκινάει το 1969 ερμηνεύοντας δύο τραγούδια στο «Ένα Χαμόγελο» των Δήμου Μούτση και του Νίκου Γκάτσου «στο καμένο ΡΕΞ τότε, βγαίνω και λέω δυο τραγούδια σπρωχτή στην σκηνή γιατί είχα τρακ και είχα κολλήσει…»

Ο Δήμος Μούτσης, «ήταν ο πρώτος άνθρωπος που πίστεψε στη φωνή μου» λέει. Παράλληλη ήταν και η γνωριμία με τον Νίκο Γκάτσο

Από την δεκαετία του 1970 μέχρι και την δεκαετία του 1980 οι μεγάλοι συνθέτες της εποχής, αναγνωρίζοντας την ιδιαιτερότητα και τη μουσικότητα της φωνής της, άρχισαν να γράφουν τραγούδια για εκείνη. Το εξηγεί: «Ίσως επειδή, τότε βασίλευε, η Βίκυ Μοσχολιού, ο Γρηγόρης ο Μπιθικώτσης, φωνές λαϊκές. Η δική μου φωνή, φέρει έναν πολιτισμό που δεν ακουμπάει κάπου, είναι μια αστική, μια φωνή μέσα από αστικό περιβάλλον – όχι μεγαλοαστικό μην μπερδευόμαστε – η οποία δεν μοιάζει με καμία. Δεν είχα πατήσει σε κάποια σχολή κι ήταν απλός ο λόγος. Εγώ άκουγα τα πάντα εκείνη την εποχή. Άκουγα κλασσική μουσική, ξένη μουσική, Νέο Κύμα, Σαββόπουλο, Αρλέτα. Επίσης Χατζιδάκι, Θεοδωράκη, Ξαρχάκο, Τσιτσάνη, αυτά τα πρόσωπα ήταν μέσα στο σπίτι μου, ήταν μέσα την παιδεία μου. Αυτήν τη μουσική ακούγαμε μέσα στο σπίτι μας, οπότε ήξερα πολύ καλά με ποιους ανθρώπους είχα να κάνω, όταν άρχισα να δουλεύω μαζί τους».

Ακολουθεί η συνεργασία με τον Σταύρο Ξαρχάκο, τον Γιάννη Σπανό αλλά και η μεγάλη στιγμή όπου ο Μάνος Χατζιδάκις την επιλέγει για να ερμηνεύσει τραγούδια του στην «Επιστροφή» και «Της γης το χρυσάφι» σε στίχους του Νίκου Γκάτσου.

Με τον Μίκη Θεοδωράκη κάνει τους «Χαιρετισμούς», με τον Μάνο Λοίζο «Για μια Μέρα ζωής».

Ο Άκης Πάνου την ακούει και λέει στον Τάκη Λαμπρόπουλο: «αυτή πρέπει να πει δημοτικά τραγούδια». Ο Βασίλης Δημητρίου τότε διασκευάζει κάποια δημοτικά τραγούδια και το πρώτο που λέει γίνεται τεράστια επιτυχία, είναι η «Μαρία με τα κίτρινα», με δημοτικούς στίχους, που τους διεκδικούν από την Ήπειρο μέχρι την Πελοπόννησο! Και η «Χαλασιά» βέβαια ένα τραγούδι Ηπειρώτικο από όπου και η καταγωγή της.

Τα τραγούδια που έγραψε ο Βασίλης Τσιτσάνης ειδικά για την φωνή της στους δίσκους «Σκοπευτήριο» και «Τα ωραία του Τσιτσάνη» θα μείνουν κλασικά στην ιστορία του τραγουδιού μας.