Τριάντα πέντε χρόνια συνεχούς παρουσίας το «Μονόγραμμα», η μακροβιότερη πολιτιστική εκπομπή της δημόσιας τηλεόρασης, έχει καταγράψει με μοναδικό τρόπο τα πρόσωπα που σηματοδότησαν με την παρουσία και το έργο τους την πνευματική, πολιτιστική και καλλιτεχνική πορεία του τόπου μας.

«Εθνικό αρχείο» έχει χαρακτηριστεί από το σύνολο του Τύπου και για πρώτη φορά το 2012, η Ακαδημία Αθηνών αναγνώρισε και βράβευσε οπτικοακουστικό έργο, απονέμοντας στους δημιουργούς-παραγωγούς και σκηνοθέτες Γιώργο και Ηρώ Σγουράκη το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου τους και ιδίως για το «Μονόγραμμα» με το σκεπτικό ότι: «…οι βιογραφικές τους εκπομπές αποτελούν πολύτιμη προσωπογραφία Ελλήνων που έδρασαν στο παρελθόν αλλά και στην εποχή μας και δημιούργησαν, όπως χαρακτηρίστηκε, έργο “για τις επόμενες γενεές”».
Έθνος χωρίς ιστορική μνήμη, και χωρίς συνέχεια πολιτισμού, είναι καταδικασμένο. Και είμαστε υποχρεωμένοι ως γενιά, να βρούμε τις βέβαιες πατημασιές, πάνω στις οποίες θα πατήσουν οι επόμενες γενιές. Πώς; Βαδίζοντας στα χνάρια του πολιτισμού που άφησαν οι μεγάλοι της εποχής μας. Στο μεσοστράτι δύο αιώνων, και υπερήφανοι που γεννηθήκαμε την ίδια εποχή με αυτούς και κοινωνήσαμε της Τέχνης τους, οφείλουμε να τα περιφρουρήσουμε, να τα περισώσουμε.

Η ιδέα της δημιουργίας ήταν του παραγωγού-σκηνοθέτη Γιώργου Σγουράκη, προκειμένου να παρουσιαστεί με αυτοβιογραφική μορφή η ζωή, το έργο και η στάση ζωής των προσώπων που δρουν στην πνευματική, πολιτιστική, καλλιτεχνική, κοινωνική και γενικότερα στη δημόσια ζωή, ώστε να μην υπάρχει κανενός είδους παρέμβαση και να διατηρηθεί ατόφιο το κινηματογραφικό ντοκουμέντο.

Η μορφή της κάθε εκπομπής έχει στόχο την αυτοβιογραφική παρουσίαση (καταγραφή σε εικόνα και ήχο) ενός ατόμου που δρα στην πνευματική, καλλιτεχνική, πολιτιστική, πολιτική, κοινωνική και γενικά στη δημόσια ζωή, κατά τρόπο που κινεί το ενδιαφέρον των συγχρόνων του.
Ο τίτλος είναι από το ομότιτλο ποιητικό έργο του Οδυσσέα Ελύτη (με τη σύμφωνη γνώμη του) και είναι απόλυτα καθοριστικός για το αντικείμενο που πραγματεύεται: Μονόγραμμα = Αυτοβιογραφία.

Το σήμα της σειράς είναι ακριβές αντίγραφο από τον σπάνιο σφραγιδόλιθο που υπάρχει στο Βρετανικό Μουσείο και χρονολογείται στον 4ο ώς τον 3ο αιώνα π.Χ. και είναι από καφετί αχάτη.
Τέσσερα γράμματα συνθέτουν και έχουν συνδυαστεί σε μονόγραμμα. Τα γράμματα αυτά είναι το Υ, το Β, το Ω και το Ε. Πρέπει να σημειωθεί ότι είναι πολύ σπάνιοι οι σφραγιδόλιθοι με συνδυασμούς γραμμάτων, όπως αυτός που έχει γίνει το χαρακτηριστικό σήμα της τηλεοπτικής σειράς.

Το χαρακτηριστικό μουσικό σήμα που συνοδεύει τον γραμμικό αρχικό σχηματισμό του σήματος με τη σύνθεση των γραμμάτων του σφραγιδόλιθου, είναι δημιουργία του συνθέτη Βασίλη Δημητρίου.

Σε κάθε εκπομπή ο/η αυτοβιογραφούμενος/η οριοθετεί το πλαίσιο της ταινίας, η οποία γίνεται γι' αυτόν. Στη συνέχεια, με τη συνεργασία τους καθορίζεται η δομή και ο χαρακτήρας της όλης παρουσίασης. Μελετούμε αρχικά όλα τα υπάρχοντα βιογραφικά στοιχεία, παρακολουθούμε την εμπεριστατωμένη τεκμηρίωση του έργου του προσώπου το οποίο καταγράφουμε, ανατρέχουμε στα δημοσιεύματα και στις συνεντεύξεις που το αφορούν και έπειτα από πολύμηνη πολλές φορές προεργασία, ολοκληρώνουμε την τηλεοπτική μας καταγραφή.

Στη δημιουργία της σειράς των εκπομπών συνεργάστηκαν:
Παραγωγός: Γιώργος Σγουράκης
Σκηνοθέτες: Γιάννης Ξανθόπουλος, Χρίστος Ακρίδας, Κιμ Ντίμον, Μπάμπης Πλαϊτάκης, Γιώργος Σγουράκης και Περικλής K. Ασπρούλιας
Φωτογραφία: Στάθης Γκόβας
Ηχοληψία: Νίκος Παναγοηλιόπουλος
Μοντάζ: Σταμάτης Μαργέτης και Γιώργος Γεωργόπουλος
Διεύθυνση παραγωγής: Στέλιος Σγουράκης

Όταν είσαι πνευματική κόρη του Νίκου Καζαντζάκη, κι όταν ο ίδιος χαρακτηρίζει το πρώτο σου ποίημα ως το ωραιότερο ποίημα που διάβασε ποτέ και το δίνει για δημοσίευση, τότε η μοίρα σου έχει μάλλον καθοριστεί, ενδεχομένως και ερήμην σου. Τα Ελληνικά Γράμματα ευτύχησαν να έχουν στους κόλπους τους αυτή την πολυβραβευμένη ποιήτρια, την Κατερίνα Αγγελάκη Ρουκ, η οποία αυτοβιογραφείται στο «Μονόγραμμα», που μεταδίδεται την Τετάρτη 10 Ιανουαρίου 2018 και ώρα 20:00 στην ΕΡΤ2.

Γεννήθηκε στα Εξάρχεια το 1939 και με τη βοήθεια της Ρωσίδας νταντάς της άρχισε να διαβάζει και να γράφει σε τρεις αλφαβήτους: την ελληνική, τη λατινική και την κυριλλική. Όμως, η μοίρα τής επιφύλασσε μια τραγική πλευρά: «Μπαίνοντας στη ζωή πλήρωσα με τον σταφυλόκοκκο το εισιτήριο», λέει η ίδια για την αναπηρία της. «Ένα αρκετά ακριβό εισιτήριο». Η αναπηρία αυτή δεν την εμπόδισε ωστόσο να περπατά, να χορεύει, να αδιαφορεί για τα σκληρά σχόλια των συμμαθητών της…

Ο πατέρας της ήταν δικηγόρος και μ’ αυτή την ιδιότητα γνώρισε τον Καζαντζάκη (ήταν δικηγόρος του) και βάφτισε τη μικρή Κατερίνα. Παρόλο που τον έλεγαν Αγγελάκη δεν είχε, από άποψη καταγωγής, καμιά σχέση με την Κρήτη. Ήταν από τον Βόσπορο, από το Τσανά Καλέ, και γι’ αυτό ο Καζαντζάκης, τον αποκαλούσε «ο μεγάλος Ανατολίτης μου». Ο Καζαντζάκης τότε έμενε στη Νότιο Γαλλία και η προοπτική ήταν να τελειώσει η Κατερίνα τις σπουδές της, δηλαδή το γυμνάσιο, και να πάει να μείνει εκεί. Ο Νίκος Καζαντζάκης όμως πέθανε έξι μήνες πριν εκείνη τελειώσει το γυμνάσιο.

Παρ’ όλα αυτά η Κατερίνα πήγε στην Αντίμπ και έμεινε με την Ελένη με την οποία έγιναν πολύ αγαπημένες φίλες. Αργότερα, με την Ελένη πάντα, πάει στην Ελβετία, στη Γενεύη. Εκεί σπουδάζει μετάφραση και λογοτεχνία και αρχίζει σταδιακά να δημοσιεύει ποίηση, άρθρα για την ποίηση, καθώς και μεταφράσεις ποιημάτων.

Τέκνο της γενιάς του ’60, η Κατερίνα Αγγελάκη Ρουκ βιώνει τη δημιουργική περίοδο για την ελληνική ποίηση. Μόλις είχε πάρει το Βραβείο Νόμπελ ο Σεφέρης και ξαφνικά όλος ο κόσμος άρχισε να στρέφεται προς την ελληνική ποίηση και να τη βλέπει σαν κάτι σύγχρονο και πέρα από τον Όμηρο και την αρχαία Ελλάδα.

Τότε εξέδωσε και το πρώτο της βιβλίο, τα «Σκόρπια χαρτιά της Πηνελόπης».

Μέσα σ’ αυτή την πολύ ενδιαφέρουσα εποχή που ασχολείται και η Ευρώπη με την ελληνική ποίηση, η Κατερίνα αναπτύσσεται, «γεννιέται» και προχωράει. Εκδίδει 43 βιβλία. Διπλωματούχος μεταφράστρια-διερμηνέας, μεταφράζει ποιήματα μεγάλων ποιητών, όπως Αχμάτοβα, Πούσκιν και Μαγιακόφσκι. Και φυσικά, Ουίλιαμ Σαίξπηρ.

Το 1963, μπαίνει στη ζωή της ο Βρετανός κλασικός φιλόλογος Ρόντνεϊ Ρουκ. Τον γνωρίζει σε μια ταβέρνα ένα βράδυ και σε τρεις εβδομάδες απ’ αυτή τη βραδιά παντρεύτηκαν. «Απίθανη ιστορία. Ήταν σαν είχαμε γεννηθεί μαζί, μια απίθανη συμβίωση…», λέει η ίδια.

«Ο Ρόντνεϊ πέθανε το 2007 και η ζωή μου βέβαια συνεχίστηκε χωρίς αυτόν. Πάρα πολύ δύσκολο αλλά τίποτα δεν άλλαξε πρακτικά, δηλαδή το χειμώνα στην Αθήνα, το καλοκαίρι στην Αίγινα. Ο Ρόντνεϊ αγαπούσε πολύ την Αίγινα, πολύ. Κι εκεί όταν είμαι, μου λείπει ακόμη περισσότερο…».