Στην ΕΡΤ, η πορεία μιας εκπομπής 39 ετών!!!

Η μακροβιότερη πολιτιστική εκπομπή της τηλεόρασης

Τριάντα εννέα χρόνια συνεχούς παρουσίας το «Μονόγραμμα» στη δημόσια τηλεόραση. Έχει καταγράψει με μοναδικό τρόπο τα πρόσωπα που σηματοδότησαν με την παρουσία και το έργο τους την πνευματική, πολιτιστική και καλλιτεχνική πορεία του τόπου μας.

«Εθνικό αρχείο» έχει χαρακτηριστεί από το σύνολο του Τύπου και για πρώτη φορά το 2012 η Ακαδημία Αθηνών αναγνώρισε και βράβευσε οπτικοακουστικό έργο, απονέμοντας στους δημιουργούς-παραγωγούς και σκηνοθέτες Γιώργο και Ηρώ Σγουράκη το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου τους και ιδίως για το «Μονόγραμμα» με το σκεπτικό ότι: «…οι βιογραφικές τους εκπομπές αποτελούν πολύτιμη προσωπογραφία Ελλήνων που έδρασαν στο παρελθόν αλλά και στην εποχή μας και δημιούργησαν, όπως χαρακτηρίστηκε, έργο “για τις επόμενες γενεές”».

Η ιδέα της δημιουργίας ήταν του παραγωγού - σκηνοθέτη Γιώργου Σγουράκη, προκειμένου να παρουσιαστεί με αυτοβιογραφική μορφή η ζωή, το έργο και η στάση ζωής των προσώπων που δρουν στην πνευματική, πολιτιστική, καλλιτεχνική, κοινωνική και γενικότερα στη δημόσια ζωή, ώστε να μην υπάρχει κανενός είδους παρέμβαση και να διατηρηθεί ατόφιο το κινηματογραφικό ντοκουμέντο.

Η μορφή της κάθε εκπομπής έχει στόχο την αυτοβιογραφική παρουσίαση (καταγραφή σε εικόνα και ήχο) ενός ατόμου που δρα στην πνευματική, καλλιτεχνική, πολιτιστική, πολιτική, κοινωνική και γενικά στη δημόσια ζωή, κατά τρόπο που κινεί το ενδιαφέρον των συγχρόνων του.

Ο τίτλος είναι από το ομότιτλο ποιητικό έργο του Οδυσσέα Ελύτη (με τη σύμφωνη γνώμη του) και είναι απόλυτα καθοριστικός για το αντικείμενο που διαπραγματεύεται: Μονόγραμμα = Αυτοβιογραφία.

Το σήμα της σειράς είναι ακριβές αντίγραφο από τον σπάνιο σφραγιδόλιθο που υπάρχει στο Βρετανικό Μουσείο και χρονολογείται στον τέταρτο ως τον τρίτο αιώνα π.Χ. και είναι από καφετί αχάτη.

Τέσσερα γράμματα συνθέτουν και έχουν συνδυαστεί σε μονόγραμμα. Τα γράμματα αυτά είναι το Υ, Β, Ω και Ε. Πρέπει να σημειωθεί ότι είναι πολύ σπάνιοι οι σφραγιδόλιθοι με συνδυασμούς γραμμάτων, όπως αυτός που έχει γίνει το χαρακτηριστικό σήμα της τηλεοπτικής σειράς.

Το χαρακτηριστικό μουσικό σήμα που συνοδεύει τον γραμμικό αρχικό σχηματισμό του σήματος με την σύνθεση των γραμμάτων του σφραγιδόλιθου, είναι δημιουργία του συνθέτη Βασίλη Δημητρίου.

Σε κάθε εκπομπή ο/η αυτοβιογραφούμενος/η οριοθετεί το πλαίσιο της ταινίας η οποία γίνεται γι' αυτόν. Στη συνέχεια με τη συνεργασία τους καθορίζεται η δομή και ο χαρακτήρας της όλης παρουσίασης. Μελετούμε αρχικά όλα τα υπάρχοντα βιογραφικά στοιχεία, παρακολουθούμε την εμπεριστατωμένη τεκμηρίωση του έργου του προσώπου το οποίο καταγράφουμε, ανατρέχουμε στα δημοσιεύματα και στις συνεντεύξεις που το αφορούν και μετά από πολύμηνη πολλές φορές προεργασία ολοκληρώνουμε την τηλεοπτική μας καταγραφή.

Μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί 380 περίπου πρόσωπα και θεωρούμε ως πολύ χαρακτηριστικό, στην αντίληψη της δημιουργίας της σειράς, το ευρύ φάσμα ειδικοτήτων των αυτοβιογραφουμένων, που σχεδόν καλύπτουν όλους τους επιστημονικούς, καλλιτεχνικούς και κοινωνικούς χώρους με τις ακόλουθες ειδικότητες: αρχαιολόγοι, αρχιτέκτονες, αστροφυσικοί, βαρύτονοι, βιολονίστες, βυζαντινολόγοι, γελοιογράφοι, γεωλόγοι, γλωσσολόγοι, γλύπτες, δημοσιογράφοι, διευθυντές ορχήστρας, δικαστικοί, δικηγόροι, εγκληματολόγοι, εθνομουσικολόγοι, εκδότες, εκφωνητές ραδιοφωνίας, ελληνιστές, ενδυματολόγοι, ερευνητές, ζωγράφοι, ηθοποιοί, θεατρολόγοι, θέατρο σκιών, ιατροί, ιερωμένοι, ιμπρεσάριοι, ιστορικοί, ιστοριοδίφες, καθηγητές πανεπιστημίων, κεραμιστές, κιθαρίστες, κινηματογραφιστές, κοινωνιολόγοι, κριτικοί λογοτεχνίας, κριτικοί τέχνης, λαϊκοί οργανοπαίκτες, λαογράφοι, λογοτέχνες, μαθηματικοί, μεταφραστές, μουσικολόγοι, οικονομολόγοι, παιδαγωγοί, πιανίστες, ποιητές, πολεοδόμοι, πολιτικοί, σεισμολόγοι, σεναριογράφοι, σκηνοθέτες, σκηνογράφοι, σκιτσογράφοι, σπηλαιολόγοι, στιχουργοί, στρατηγοί, συγγραφείς, συλλέκτες, συνθέτες, συνταγματολόγοι, συντηρητές αρχαιοτήτων και εικόνων, τραγουδιστές, χαράκτες, φιλέλληνες, φιλόλογοι, φιλόσοφοι, φυσικοί, φωτογράφοι, χορογράφοι, χρονογράφοι, ψυχίατροι.


Η νέα σειρά εκπομπών:

Αυτοβιογραφούνται στην ενότητα αυτή: ο ζωγράφος Γιάννης Αδαμάκος, ο ηθοποιός Άγγελος Αντωνόπουλος, ο επιστήμονας και καθηγητής του ΜΙΤ Κωνσταντίνος Δασκαλάκης, ο ποιητής Γιώργος Μαρκόπουλος, ο γλύπτης Αριστείδης Πατσόγλου, η σκιτσογράφος, σκηνογράφος και ενδυματολόγος Έλλη Σολομωνίδου-Μπαλάνου, ο παλαίμαχος ποδοσφαιριστής Κώστας Νεστορίδης, η τραγουδίστρια Δήμητρα Γαλάνη, ο ποιητής, αρθρογράφος και μελετητής τους παραδοσιακού μας τραγουδιού Παντελής Μπουκάλας, ο τραγουδιστής Λάκης Χαλκιάς, ο αρχιτέκτονας Κωνσταντίνος Δεκαβάλλας, ο ζωγράφος Μάκης Θεοφυλακτόπουλος, η συγγραφέας Τατιάνα Αβέρωφ, ο αρχαιολόγος και Ακαδημαϊκός Μανώλης Κορρές, η ζωγράφος Μίνα Παπαθεοδώρου Βαλυράκη, ο κύπριος ποιητής Κυριάκος Χαραλαμπίδης, ο ζωγράφος Γιώργος Ρόρρης, ο συγγραφέας και πολιτικός Μίμης Ανδρουλάκης, ο αρχαιολόγος Νίκος Σταμπολίδης, ο λογοτέχνης Νάσος Βαγενάς, ο εικαστικός Δημήτρης Ταλαγάνης, η συγγραφέας Μάρω Δούκα, ο δεξιοτέχνης του κλαρίνου Βασίλης Σαλέας, ο συγγραφέας Άλέξης Πανσέληνος, ο τραγουδοποιός Κώστας Χατζής, η σκηνοθέτης Κατερίνα Ευαγγελάτου, η ηθοποιός και συγγραφέας παιδικών βιβλίων Κάρμεν Ρουγγέρη, η συγγραφέας Έρη Ρίτσου, και άλλοι.

Ο ζωγράφος Γιώργος Σταθόπουλος, ένας σεμνός καλλιτέχνης με ελληνική και αναγνωρίσιμη ταυτότητα, συστήνεται στο Μονόγραμμα.

Γεννήθηκε το 1944 στην Καλλιθέα Τριχωνίδας. «Εκ χωρίου καταγόμενος», όπως έγραψε γι’ αυτόν ο Μάνος Χατζιδάκις «είναι αλήθεια αυτό που λέμε προικισμένος». Δύσκολα παιδικά χρόνια, πήγε σχολείο στο χωριό, βοηθώντας παράλληλα και στις αγροτικές δουλειές της οικογένειας.

Μαθητής ακόμη στο Γυμνάσιο Θέρμου, έφυγε από το χωριό του και τη δουλεία των καπνών, και ήρθε στην Αθήνα όπου συγγενείς τού βρήκαν δουλειά σε μία διαφημιστική εταιρεία. Ένας σπουδαίος ζωγράφος, ο Σπύρος Πανουργιάς, περνώντας κατά τύχη από εκεί, εντόπισε αμέσως το ταλέντο του. Τον προέτρεψε να δώσει εξετάσεις στην Καλών Τεχνών, κάτι που τον ξάφνιασε, ωστόσο το έκανε. Δύο μήνες μετά, πέρασε να δει τα αποτελέσματα. Είχε περάσει στους τρεις πρώτους, με υποτροφία!

Το 1970 έκανε την πρώτη του ατομική έκθεση στην Αθήνα. Δύσκολη αρχή. «Δεν σε περιμένει καμία γκαλερί, όταν τελειώσεις τη Σχολή Καλών Τεχνών, είσαι άγνωστος και ασήμαντος και υπό αμφισβήτηση. Τότε διοργάνωναν διαγωνισμούς ζωγραφικής οι γκαλερί. Αν έπαιρνες μια διάκριση, το βραβείο ήταν να κάνεις μια έκθεση» λέει. Η συνέχεια υπήρξε ραγδαία, με πολλές ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Ωστόσο… «Πάντα με ενδιέφερε ο τόπος μου, η συγκίνηση που έπαιρνα από τους δικούς μας ανθρώπους, που μιλάμε την ίδια γλώσσα, που έχουμε την ίδια εικόνα. Αλλά έτυχε να πάω και στην Αμερική, όπου έχω κάνει έκθεση όπως και στις Βρυξέλλες. Αλλά δεν έστειλα δελτίο τύπου ότι …κατέκτησα την Αμερική και την Ευρώπη» λέει χαρακτηριστικά.

Αγαπημένα του θέματα το αστικό τοπίο, αλλά και αυτό της γυμνής, ιδανικά όμορφης, γυναίκας. «Είναι μια απλή ζωγραφική, με λαϊκά στοιχεία, επηρεασμένη από την ελληνική τέχνη, απ' την ελληνική ζωγραφική και σαν αίσθηση, όχι μόνο χρώμα και σαν σχήμα, αλλά μ' αρέσει να βγαίνει ένα φως απ' τη δουλειά μου…» μας επισημαίνει.

Έχει κάνει πολλά εντυπωσιακά πορτρέτα και έχει εικονογραφήσει σειρά βιβλίων …«όταν λέω πολλά εννοώ ότι έχω εικονογραφήσει πάνω από εκατό βιβλία...» έχει κάνει εξώφυλλα φωνογραφικών δίσκων και αφίσες.

Η «Αθανασία», η «Ρωμαϊκή Αγορά» του Μάνου Χατζιδάκι είναι συνυφασμένες με τα ζωγραφικά του έργα. Έχει κάνει μέχρι και 20 εξώφυλλα του Χατζιδάκι. Η σχέση του μαζί του αλλά και με τον Νίκο Γκάτσο, υπήρξε στενή και μακροχρόνια.
Εξώφυλλα με έργα του βρίσκουμε επίσης στους δίσκους των Μίκη Θεοδωράκη, Νίκου Μαμαγκάκη, Μιχάλη Γρηγορίου, Σταύρου Ξαρχάκου, Απόστολου Καλδάρα, Σταύρου Κουγιουμτζή και Χρήστου Νικολόπουλου.