Για άλλη μια χρονιά το «Μονόγραμμα» έρχεται να καταγράψει για 39η χρονιά με το δικό του μοναδικό τρόπο τα πρόσωπα που σηματοδότησαν με την παρουσία και το έργο τους την πνευματική, πολιτιστική και καλλιτεχνική πορεία του τόπου μας. Τα πρόσωπα που δημιούργησαν πολιτισμό, που έφεραν εντός τους πολιτισμό και εξύψωσαν με αυτό το «μικρό πέτρινο ακρωτήρι στη Μεσόγειο» όπως είπε ο Γιώργος Σεφέρης «που δεν έχει άλλο αγαθό παρά τον αγώνα του λαού του, τη θάλασσα, και το φως του ήλιου...».

«Εθνικό αρχείο» έχει χαρακτηριστεί από το σύνολο του Τύπου και για πρώτη φορά το 2012 η Ακαδημία Αθηνών αναγνώρισε και βράβευσε οπτικοακουστικό έργο, απονέμοντας στους δημιουργούς παραγωγούς και σκηνοθέτες Γιώργο και Ηρώ Σγουράκη το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου τους και ιδίως για το «Μονόγραμμα» με το σκεπτικό ότι: «…οι βιογραφικές τους εκπομπές αποτελούν πολύτιμη προσωπογραφία Ελλήνων που έδρασαν στο παρελθόν αλλά και στην εποχή μας και δημιούργησαν, όπως χαρακτηρίστηκε, έργο “για τις επόμενες γενεές”».

Η ιδέα της δημιουργίας ήταν του παραγωγού - σκηνοθέτη Γιώργου Σγουράκη, όταν ερευνώντας, διαπίστωσε ότι δεν υπάρχει ουδεμία καταγραφή της Ιστορίας των ανθρώπων του πολιτισμού μας, παρά αποσπασματικές καταγραφές. Επιθυμούσε να καταγράψει με αυτοβιογραφική μορφή τη ζωή, το έργο και η στάση ζωής των προσώπων, έτσι ώστε να μην υπάρχει κανενός είδους παρέμβαση και να διατηρηθεί ατόφιο το κινηματογραφικό ντοκουμέντο.

Σε κάθε εκπομπή ο/η αυτοβιογραφούμενος/η οριοθετεί το πλαίσιο της ταινίας η οποία γίνεται γι' αυτόν. Στη συνέχεια με τη συνεργασία τους καθορίζεται η δομή και ο χαρακτήρας της όλης παρουσίασης. Μελετούμε αρχικά όλα τα υπάρχοντα βιογραφικά στοιχεία, παρακολουθούμε την εμπεριστατωμένη τεκμηρίωση του έργου του προσώπου το οποίο καταγράφουμε, ανατρέχουμε στα δημοσιεύματα και στις συνεντεύξεις που το αφορούν και μετά από πολύμηνη πολλές φορές προεργασία ολοκληρώνουμε την τηλεοπτική μας καταγραφή.

Ο τίτλος είναι από το ομότιτλο ποιητικό έργο του Οδυσσέα Ελύτη (με τη σύμφωνη γνώμη του) και είναι απόλυτα καθοριστικός για το αντικείμενο που διαπραγματεύεται: Μονόγραμμα = Αυτοβιογραφία.

Το σήμα της σειράς είναι ακριβές αντίγραφο από τον σπάνιο σφραγιδόλιθο που υπάρχει στο Βρετανικό Μουσείο και χρονολογείται στον τέταρτο ως τον τρίτο αιώνα π.Χ. και είναι από καφετί αχάτη.

Τέσσερα γράμματα συνθέτουν και έχουν συνδυαστεί σε μονόγραμμα. Τα γράμματα αυτά είναι το Υ, Β, Ω και Ε. Πρέπει να σημειωθεί ότι είναι πολύ σπάνιοι οι σφραγιδόλιθοι με συνδυασμούς γραμμάτων, όπως αυτός που έχει γίνει το χαρακτηριστικό σήμα της τηλεοπτικής σειράς.

Το χαρακτηριστικό μουσικό σήμα που συνοδεύει τον γραμμικό αρχικό σχηματισμό του σήματος με την σύνθεση των γραμμάτων του σφραγιδόλιθου, είναι δημιουργία του συνθέτη Βασίλη Δημητρίου.

Μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί περίπου 400 πρόσωπα και θεωρούμε ως πολύ χαρακτηριστικό, στην αντίληψη της δημιουργίας της σειράς, το ευρύ φάσμα ειδικοτήτων των αυτοβιογραφουμένων, που σχεδόν καλύπτουν όλους τους επιστημονικούς, καλλιτεχνικούς και κοινωνικούς χώρους με τις ακόλουθες ειδικότητες: αρχαιολόγοι, αρχιτέκτονες, αστροφυσικοί, βαρύτονοι, βιολονίστες, βυζαντινολόγοι, γελοιογράφοι, γεωλόγοι, γλωσσολόγοι, γλύπτες, δημοσιογράφοι, διαστημικοί επιστήμονες, διευθυντές ορχήστρας, δικαστικοί, δικηγόροι, εγκληματολόγοι, εθνομουσικολόγοι, εκδότες, εκφωνητές ραδιοφωνίας, ελληνιστές, ενδυματολόγοι, ερευνητές, ζωγράφοι, ηθοποιοί, θεατρολόγοι, θέατρο σκιών, ιατροί, ιερωμένοι, ιμπρεσάριοι, ιστορικοί, ιστοριοδίφες, καθηγητές πανεπιστημίων, κεραμιστές, κιθαρίστες, κινηματογραφιστές, κοινωνιολόγοι, κριτικοί λογοτεχνίας, κριτικοί τέχνης, λαϊκοί οργανοπαίκτες, λαογράφοι, λογοτέχνες, μαθηματικοί, μεταφραστές, μουσικολόγοι, οικονομολόγοι, παιδαγωγοί, πιανίστες, ποιητές, πολεοδόμοι, πολιτικοί, σεισμολόγοι, σεναριογράφοι, σκηνοθέτες, σκηνογράφοι, σκιτσογράφοι, σπηλαιολόγοι, στιχουργοί, στρατηγοί, συγγραφείς, συλλέκτες, συνθέτες, συνταγματολόγοι, συντηρητές αρχαιοτήτων και εικόνων, τραγουδιστές, χαράκτες, φιλέλληνες, φιλόλογοι, φιλόσοφοι, φυσικοί, φωτογράφοι, χορογράφοι, χρονογράφοι, ψυχίατροι.

Η νέα σειρά εκπομπών:

Αυτοβιογραφούνται στην ενότητα αυτή: ο ηθοποιός Γρηγόρης Βαλτινός, ο ποιητής Κώστας Παπαγεωργίου, η ιστορικός Μαρία Ευθυμίου, ο σκηνοθέτης Κώστας Φέρρης, ο μουσικολόγος Γιώργος Μονεμβασίτης, ο σκιτσογράφος-γελοιογράφος Γήσης Παπαγεωργίου, ο σκηνοθέτης Δήμος Αβδελιώδης, η τραγουδίστρια και ποιήτρια Γιοβάννα, ο κριτικός λογοτεχνίας Δημήτρης Ραυτόπουλος, ο συνθέτης Γιώργος Κουμεντάκης, ο ηθοποιός Γιάννης Φέρτης, ο σκιτσογράφος Γιώργος Ψαρρόπουλος, ο συγγραφέας Γιάννης Παπακώστας, ο μουσικός Δημήτρης Παπαδημητρίου, ο αρχαιολόγος και Ακαδημαϊκός Μανόλης Κορρές, ο κύπριος ποιητής Κυριάκος Χαραλαμπίδης, ο ζωγράφος Γιώργος Ρόρρης, ο συγγραφέας και πολιτικός Μίμης Ανδρουλάκης, ο αρχαιολόγος Νίκος Σταμπολίδης, ο εικαστικός Δημήτρης Ταλαγάνης, η συγγραφέας Μάρω Δούκα, ο δεξιοτέχνης του κλαρίνου Βασίλης Σαλέας, ο τραγουδοποιός Κώστας Χατζής, η σκηνοθέτης Κατερίνα Ευαγγελάτου, η συγγραφέας Έρη Ρίτσου, ο πιανίστας Γιάννης Βακαρέλης, ο τυπογράφος και εκδότης Αιμίλιος Καλιακάτσος, ο συγγραφέα Φώντας Λάδης, η αρχαιολόγος Έφη Σαπουνά – Σακελλαράκη, ο ζωγράφος Δημήτρης Γέρος, και άλλοι.

Ο Γιάννης Παπακώστας, ομότιμος πανεπιστημιακός καθηγητής και ερευνητής της Νέας Ελληνικής Φιλολογίας, αυτοβιογραφείται στο Μονόγραμμα.

Κάποια στιγμή η νεοελληνική γραμματεία θα πρέπει να μετρήσει πόσα οφείλει σ' αυτόν τον ακούραστο ερευνητή, που αφιέρωσε χρόνο και βάσανον, κολυμπώντας στα νάματά της, για να μας προσφέρει πολύτιμη παρακαταθήκη.

Γεννήθηκε στο Ριζοβούνι της Πρέβεζας. Δύσκολη η ζωή στα χρόνια της Κατοχής, φτωχικά παιδικά χρόνια, το σχολείο χιλιόμετρα μακριά, και δεν υπήρχαν ούτε παπούτσια για την πλειοψηφία των μικρών μαθητών.

Σπούδασε με υποτροφία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Είναι διδάκτωρ και υφηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Ως ερευνητής της νεοελληνικής φιλολογίας (ιδίως της περιόδου από το 1880 και εξής) πραγματοποίησε έρευνα σε βιβλιοθήκες του Βουκουρεστίου και της Κωνσταντινούπολης.

Είναι συγγραφέας πλήθους φιλολογικών μελετών και μονογραφιών.

Από το '90 περίπου και στα επόμενα δεκαπέντε με είκοσι χρόνια υπερδιπλασιάστηκε ο αριθμός των βιβλίων και των αρχειακών μελετών που δημοσίευσε.

Η ζωή του χαρακτηρίζεται από εντυπωσιακή κινητικότητα και συμμετοχές σε συνέδρια, ημερίδες και μεταπτυχιακά προγράμματα…

Ποιητές και πεζογράφοι που ανήκουν στη λεγόμενη εποχή της παράδοσης, απασχόλησαν τον Γιάννη Παπακώστα. Ενδεικτικά αναφέρουμε : Δωδεκάτομα Άπαντα του Γεωργίου Δροσίνη, Τρίτομη συγκέντρωση των πεζών και ποιημάτων του Μιλτιάδη Μαλακάση, Συναγωγές διηγημάτων του Μιχαήλ Μητσάκη, Επιστολές του Γεωργίου Βιζυηνού, Η ζωή και το έργο του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη.

Μέσα από τη έρευνά του, «ήρθαν στην επιφάνεια άγνωστα έργα τους ή λανθάνοντα για να κυριολεκτήσω και από 'κει και πέρα το παραδοσιακό υπάρχει μέσα σ' αυτούς αλλά υπάρχει και μια άλλη, νεωτερική, νεορομαντική αντίληψη όσον αφορά τον τρόπο γραφής».

Στην εκπόνηση Διδακτορικής διατριβής, το ενδιαφέρον του προκάλεσε μια γυναίκα άγνωστη ως τότε, Κωνσταντινουπολίτισσα η Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, η οποία έζησε από το 1867 έως το 1906, πέθανε δηλαδή σε νεαρά ηλικία 39 ετών. Πεζογράφος ακτιβίστρια από την Κωνσταντινούπολη, η Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, είχε ενεργό συμμετοχή της στο δημοτικιστικό κύκλο της Πόλης και δυναμικές δράσεις της για τη θέση της γυναίκας.

Ο Γιάννης Παπακώστας, έχει συνεργασθεί με τα περιοδικά Διαβάζω, Η Λέξη, Νέα Εστία και με τις εφημερίδες Το Βήμα, Τα Νέα, Η Αυγή, Η Ελευθεροτυπία, Η Καθημερινή.

Το 1974 έλαβε το βραβείο Α΄ κατηγορίας από τη Γλωσσική εν Αθήναις Εταιρεία της Ακαδημίας Αθηνών.

Για την πρωτοτυπία του έργου του έχει τιμηθεί τέσσερις φορές (1985, 1992, 1995 και 2002) από την Ακαδημία Αθηνών.